Z doświadczenia wiemy, że wielu konfliktom między wspólnikami można było zapobiec już na etapie negocjowania i zawierania umowy spółki – przed rejestracją spółki. Kwestie, które na etapie zawiązywania spółki są możliwe do wynegocjowania i uregulowania w umowie, w sytuacji gdy pojawi się już spór często są instrumentalnie wykorzystywane w rozgrywce wspólników. Na co zatem warto zwrócić uwagę negocjując treść umowy spółki i ewentualnych dodatkowych porozumień wspólników w kontekście przyszłych relacji ze wspólnikiem większościowym?
Ograniczenie uprawnień kontrolnych
Kodeks spółek handlowych stanowi, że w ramach prawa do kontroli spółki, każdy wspólnik spółki z o.o. może w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki. Oznacza to zatem, że może z tego prawa skorzystać nawet wspólnik posiadający mniejszościowy pakiet udziałów w spółce. Więcej na temat uprawnienia do kontroli spółki piszemy w artykule Dostęp do dokumentów spółki z o.o. – narzędzie kontroli dla mniejszościowego wspólnika.
Umowa spółki z o.o. może w niektórych przypadkach wyłączać uprawnienia kontrolne wspólnika. Dotyczy to sytuacji, w której w spółce z o.o. ustanowiona została rada nadzorcza lub komisja rewizyjna, a w umowie spółki wprost wskazano, że indywidualna kontrola wspólnika została wyłączona. Obejmując mniejszościowe udziały w spółce z o.o., zwłaszcza takiej gdzie została ustanowiona rada nadzorcza, warto dokładnie przeanalizować postanowienia umowy spółki aby mieć pewność, że w przyszłości wspólnik będzie miał możliwość kontrolowania spółki. Dodatkowo przewidziane w KSH zasady ogólne dotyczące kontroli mogą zostać w określony sposób rozszerzone, np. upoważniając wspólnika mniejszościowego do kontrolowania przebiegu określonych inwestycji realizowanych w ramach działalności gospodarczej przez spółkę.
Odpowiednie określenie sposobu podejmowania uchwał
Jednym z kluczowych elementów funkcjonowania spółki z o.o. jest podejmowanie uchwał przez zgromadzenie wspólników. Nierzadko do dokonania kluczowych z perspektywy działalności spółki czynności wymagana jest uprzednia uchwała zgromadzenia wspólników. W związku z tym, w pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na kwestie kworum oraz większości wymaganych do podjęcia określonych uchwał. Wskazane jest, aby obejmując udziały mniejszościowe w kapitale zakładowym spółki, wspólnik miał zagwarantowaną możliwość zablokowania uchwał, które w istotny sposób mogłyby wpłynąć na jego sytuację jako wspólnika.
Jednym z narzędzi pozwalających na umocnienie sytuacji wspólnika mniejszościowego w spółce jest wprowadzenie udziałów uprzywilejowanych. Wspólnik w ramach uprzywilejowania udziałów może otrzymać maksymalnie 3 głosy na każdy posiadany udział w kapitale zakładowym spółki. Warto rozważyć również wprowadzenie do umowy uprawnienia osobistego, dotyczącego wprost uzyskania zgody danego wspólnika na podjęcie określonej uchwały zgromadzenia wspólników, niezależnie od liczby przysługujących mu udziałów w spółce.
Więcej o uprzywilejowaniu udziałów w spółce z o.o. piszemy na naszym portalu spolkazoo.net w artykule Udziały uprzywilejowane – jak różnicują uprawnienia wspólników?
Sposób opuszczenia spółki i metoda rozliczenia się z odchodzącym wspólnikiem
Istotne jest, aby już na etapie zawierania umowy spółki określić czy i na jakich zasadach wspólnik będzie mógł zbyć swoje udziały. Uregulowanie zasad rozporządzania udziałami może pozwolić mniejszościowemu wspólnikowi opuścić spółkę w określonych sytuacjach pomimo braku porozumienia z pozostałymi wspólnikami. O sprzedaży udziałów wspólnika mniejszościowego piszemy w artykule Jak sprzedać udziały mniejszościowe w spółce?
Innym niż zbycie udziałów w spółce sposobem na jej opuszczenie jest umorzenie udziałów. Aby móc umorzyć udziały w spółce z o.o., umowa spółki musi wprost na to zezwalać. Czasem celowe jest uregulowanie w umowie spółki lub dodatkowych porozumieniach wspólników sytuacji, w której wspólnicy mniejszościowi będą mogli jednostronnie doprowadzić do umorzenia ich udziałów. Ważne jest wówczas, by ustalić sposób wyceny udziałów w przypadku ich umorzenia, tym samym określając metodę obliczania wynagrodzenia umorzeniowego wspólnika, którego udziały podlegają umorzeniu. Szerzej o metodach wyceny spółki piszemy w artykule Jak wycenić firmę? – oblicz wartość swojego biznesu! oraz Wycena spółki – podstawa do ustalenia strategii w sporze ze wspólnikiem.
Odpowiednie określenie polityki dywidendowej
Zdecydowana większość wspólników chce odbierać wypracowany przez spółkę zysk. W praktyce jednak, z różnych powodów, co do których nie wszyscy wspólnicy muszą się zgadzać, może zdarzyć się, że do wypłaty dywidendy nie dojdzie. Więcej o tym jak może dojść do zablokowania wypłaty dywidendy i co wtedy robić piszemy w artykule Jak wspólnik mniejszościowy może zagwarantować sobie wypłatę dywidendy?.
Warto w umowie spółki wskazać, na jakich zasadach wspólnikom przysługuje wypłata dywidendy, określając przykładowo jaki minimalny procent wypracowanego przez spółkę zysku podlega wypłacie na rzecz wspólników oraz czy dozwolone jest pobieranie zaliczek na poczet dywidendy.
Dopłaty
Jednym z częściej stosowanych sposobów dofinansowania spółki jest podjęcie uchwały wspólników zobowiązującej ich do wniesienia dopłat. Skuteczne zobowiązanie wspólników do wniesienia dopłat jest możliwe tylko wtedy, gdy taką możliwość przewiduje umowa spółki. Z perspektywy wspólnika mniejszościowego istotne jest, aby umowa spółki nie umożliwiała nałożenia na wspólnika obowiązku wniesienia dopłat bez jego zgody. Warto dodać, że dopłaty mogą zostać nałożone tylko na wszystkich wspólników spółki, proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów. Jest to zatem narzędzie, które dotyka również wspólników większościowych. Uchwała o nałożeniu dopłat, która ma na celu wyłącznie pokrzywdzenie wspólników mniejszościowych, może zostać skutecznie przez nich zaskarżona.
Więcej o dopłatach z perspektywy wspólnika mniejszościowego piszemy w artykule Dopłaty w spółce z o.o. – czy są zagrożeniem dla wspólnika mniejszościowego? na naszym portalu spolkazoo.net.
Poruszenie wszystkich wyżej wymienionych spraw, jest kluczowe na etapie negocjacji treści umowy spółki z o.o., do której wspólnik mniejszościowy zamierza przystąpić. Warto pamiętać, że po zawarciu umowy spółki, w sytuacji konfliktu ze wspólnikiem większościowym, nie będzie możliwe przeprowadzenie zmiany umowy spółki z o.o. wbrew jego woli.
Mikołaj Stacherski
Michał Walczak