Spis treści
Mimo tego, że coraz więcej podmiotów mówi i pisze o planach oraz rozwiązaniach sukcesyjnych, wiele osób nie wie nawet czym właściwie jest sukcesja. Poniżej wyjaśniamy co to jest sukcesja, a także, kto, kiedy i jak może ją zrealizować. W artykule wskazujemy ponadto, że temat sukcesji może dotyczyć nie tylko przedsiębiorców i przedstawiamy przykłady sukcesji w znanych firmach rodzinnych.
Sukcesja – czyli spadek?
Sukcesja we współczesnym rozumieniu nie ma jednej, właściwej definicji. Zgodnie z definicją podaną w słowniku języka polskiego PWN sukcesją jest po prostu spadek po kimś. Sukcesję należy rozumieć jednak znacznie szerzej, gdyż nie chodzi w niej jedynie o wybór tego jaki majątek dziedziczyć będą najbliżsi. Warto pamiętać także, że sukcesja to proces, którego przygotowanie nie może zostać odłożone na ostatnią chwilę.
Sukcesja może być przeprowadzona w rodzinnej firmie, w której polegać ona będzie w znacznym uproszczeniu na powierzeniu kontroli nad spółką kolejnemu pokoleniu. Podobnie nic nie stoi na przeszkodzie, żeby rozwiązania sukcesyjne wiązały się z przekazaniem części lub całego majątku na cele dobroczynne, w taki sposób, aby wieloletnia praca przyniosła wiele dobrego. Pomysłem na sukcesję może być również sprzedaż prowadzonej firmy, ustalając jednak warunki przejęcia.
O sukcesji może myśleć (a może nawet powinien) każdy. Nieistotne jest to, czy posiadasz spółkę, firmę zarejestrowaną w CEIDG, czy masz rodzinę ani też w jakim jesteś wieku. Ze względu na to jak skomplikowanym i ważnym procesem jest sukcesja warto zacząć myśleć o niej jak najwcześniej.
Planowanie sukcesji
Rozpoczynając przygotowania do sukcesji warto więc podjąć decyzję, jak ma ona wyglądać. Zanim wybierzemy sposób na dokonanie sukcesji oceńmy, które rozwiązanie będzie najlepsze. Czy mamy komu darować nasz dorobek, albo może w gronie najbliższych jest osoba, która, co prawda obecnie nie podołałaby zadaniu, jednak dałaby radę w przyszłości, gdy obecnie wdrożymy ją do naszych planów i zaczniemy ją szkolić. Pamiętając o tym, że sukcesja oddziałuje często na szerszy krąg osób warto również przedyskutować swoje pomysły z członkami rodziny, którzy mogą być naszymi sukcesyjnymi doradcami. Wdrożenie ich od samego początku w plany i w miarę możliwości kształtowanie ich razem z nimi może także pomóc nam w zapobieżeniu ewentualnego konfliktu po ustąpieniu nestora. Dlatego też, zapewnienie członków rodziny o zrozumieniu i zaakceptowaniu planu może być jednym z ważniejszych kamieni milowych, w trakcie przygotowywania sukcesji.
Sukcesja rodzinnego biznesu
Jednym z możliwych wyborów sukcesji jest przekazanie spadkobiercom prowadzonej firmy poprzez:
a) stopniowy proces przekazania najbliższym firmy
b) wycofanie się z zarządzania firmą poprzez wprowadzenie managera, zachowując zarazem całkowitą własność nad przedsiębiorstwem.
Decydując się na ten rodzaj sukcesji warto gruntowanie przemyśleć jaka forma prawna działalności umożliwi najłatwiejsze przekazanie firmy rodzinie i kto z członków rodziny wykazuje odpowiednie zdolności do ewentualnego zarządzania biznesem w przyszłości. Niezbędne może okazać się również przeanalizowanie statutu/umowy firmy oraz zawartych przez nią umów, po to, aby sukcesja nie generowała dodatkowych problemów dla przystępujących sukcesorów.
Więcej o tym, jak powinna wyglądać sukcesja w firmie rodzinnej przeczytasz w artykule Sukcesja w firmie rodzinnej – przekazanie firmy dzieciom – Zmiana Warty.
Filantropia jako nieoczekiwany sukcesor
Choć nie jest to może wybór oczywisty, to jednak filantropia również może stanowić element, a nawet być jedynym sposobem na sukcesję. Wsparcie organizacji dobroczynnych może okazać się również świetnym sposobem dla osób, które nie widzą w swoim otoczeniu kandydatów jakim chcieliby oddać swoje dziedzictwo.
Doradca sukcesyjny
Należy pamiętać jednak o tym, że chcąc pomagać, warto robić to mądrze, w czym mogą pomóc m.in. wyspecjalizowani doradcy zajmujący się pomocą działalnościom filantropijnym. W artykule Sukcesja od serca – czy filantropia może być sposobem na przekazanie majątku? opisujemy szerzej na czym polega sukcesja związana z filantropią oraz wskazujemy z jakich specjalistów warto skorzystać, przy tak ważnym przedsięwzięciu.
Sprzedaż na warunkach właściciela
Kolejną metodą na sukcesję może być sprzedaż zgromadzonych dóbr. Nieważne, czy schedą podlegającą przekazaniu będzie prowadzona od lat firma, kolekcja obrazów, czy nieruchomości. Pieniądze z jego sprzedaży możemy przeznaczyć na dowolnie wybrany cel.
Z artykułu Sprzedaż firmy lub udziałów – przygotowanie do wyjścia z biznesu dowiesz się jak sprzedać firmę w ramach sukcesji oraz na co warto zwrócić wtedy uwagę.
Fundacja rodzinna najlepszym rozwiązaniem na sprawne przeprowadzenie sukcesji
Co ciekawe, wszelkie powyższe rozwiązania byłyby możliwe do przeprowadzenia za pomocą fundacji rodzinnej. Jest to narzędzie, które ułatwia proces sukcesji, umożliwiając ponadto fundatorowi zaplanowanie sukcesji nie tylko w najbliższym, ale również w dalszym pokoleniu następców. Mimo nazwy, beneficjentami fundacji rodzinnej nie muszą być wcale członkowie rodziny fundatora, ale także osoby zupełnie niespokrewnione.
Fundację rodzinną wyróżnia także to, że za jej pomocą dozwolone jest prowadzenie działalności gospodarczej, dzięki czemu możliwe jest nie tylko przekazanie władzy i majątku przez jej fundatora (obecnego właściciela), ale również jego dalszy rozwój.
O tym czym jest i kto może założyć fundację rodzinną dowiesz się z artykułu Dla kogo fundacja rodzinna? – Zmiana Warty.
Przejęcie przez dzieci zarządu nad firmą
Choć przekazanie zarządzania nad budowaną od lat firmą może nie być wcale, wbrew pozorom takie łatwe, to czasem z upływem lat, przedsiębiorcy nie mają po prostu innej możliwości. Niekiedy okazuje się ponadto, że powołanie do zarządzania rodzinną spółką bliskich wiąże się nie tylko ze sprawną kontynuacją, ale nawet jej rozwojem. Wiązać może się to z faktem, że sukcesorzy przygotowywani pieczołowicie od lat do prowadzenia rodzinnej firmy mogą wnieść wraz z jej przejęciem, poza nową energią, również nowe pomysły.
Sukcesja w praktycznych przykładach
Powyższe warto pokazać na przykładach spółek polskich i zagranicznych.
Enel Med
Wagę przygotowania dzieci do objęcia zarządu nad przedsiębiorstwem można odnotować w znanej sieci placówek medycznych Enel Med. Synowie założyciela firmy od wielu lat wdrażali się poprzez różnorakie role w Zarządzie spółki, żeby na początku 2024 roku samodzielnie kierować Zarządem (Jacek Rozwadowski jest Prezesem Zarządu zaś Bartosz Rozwadowski jego Członkiem).
Gelg
Trochę inną drogę wybrał dla swojej córki właściciel Gelg sp. z o.o., zajmującą się obróbką metalu i zatrudniającą ponad 200 pracowników. Zanim córka stała się jedynym członkiem Zarządu (Katarzyna Gierczak-Grupińska jest Prezesem Zarządu Gelg sp. z o.o.) najpierw skupiła się na edukacji i popularyzowaniu tematu rodzinnych firm. Następnie Państwo Grupińscy zdecydowali się na przekazanie córce części udziałów i powierzenie jej roli prokurenta. Dopiero później, kiedy sprawdziła się ona w otrzymanych zadaniach miało miejsce także przekazanie córce nowej, odpowiedzialnej roli.
Sukcesja z wykorzystaniem zagranicznej fundacji rodzinnej
Popularną metodą na zaplanowanie sukcesji (szczególnie przed wejściem w życie rozwiązań polskiej fundacji rodzinnej) było zakładanie przez rodzimych przedsiębiorców zagranicznych fundacji rodzinnych. Więcej o tym, który model zagranicznej fundacji rodzinnej jest najlepszy piszemy w artykule: Fundacje prywatne za granicą – gdzie najlepiej?
Grupa Polsat Plus
Taki pomysł zrealizował m. in. Zygmunt Solorz, który założył fundację rodzinną w Liechtensteinie. Kontroluje dzięki niej m. in. grupę Polsat Plus, w skład której wchodzą takie marki jak Polsat Box, Telewizja Polsat oraz znany operator telefonii komórkowej – Plus.
Zatrudnienie zewnętrznego menedżera
Czasami może okazać się również, że dzieci nie są właściwie przygotowane do przejęcia sterów przedsiębiorstwa. Może zdarzyć się również, że nie są tym po prostu zainteresowane, a co za tym idzie, nestor musi znaleźć sposób, aby zachować rodzinne dziedzictwo bez konieczności wykorzystania swoich potomków. Idealnym rozwiązaniem może w tym przypadku okazać się np. zatrudnienie zewnętrznego menedżera.
Blachotrapez
Sytuacja ta miała miejsce w przypadku producenta dachów – Blachotrapez. Córka właściciela – Pani Renata Luberda nie czuła się na siłach, żeby przejąć pod swoje skrzydła zarządzanie tak dużym przedsiębiorstwem. Dlatego też, rodzina zdecydowała się zatrudnić zewnętrznego menedżera – Pana Rafała Michalskiego (Prezesa Zarządu), który w sprawny sposób zarządza od lat rodzinną spółką, Warto podkreślić, że decyzja Pani Renaty nie wiązała się z brakiem zainteresowania rodzinnymi sprawami. Wręcz przeciwnie – kiedy Prezes Zarządu wziął na siebie główne obowiązki zarządcze Pani Renata Luberda dba o rozwój firmy, jednak z drugiego fotela członka zarządu.
Sprzedaż firmy
W niektórych przypadkach najlepszym rozwiązaniem może okazać się także sprzedaż prowadzonej firmy, w celu upłynnienia posiadanego dzięki niej majątku.
W. Kruk i Ania Kruk
Sprzedaż aktualnego przedsiębiorstwa okazała się idealnym rozwiązaniem w przypadku rodziny Kruków. Wojciech Kruk sprzedał rodzinną firmę, co pozwoliło mu na dofinansowanie Ania Kruk sp. z o.o. – zarządzanej przez jego dzieci – Anię Kruk, której imię i nazwisko stanowi nazwę firmy, ale również syna – Wojciecha Kruka. Dzięki temu, sukcesorzy, nie musieli dźwigać ciężaru prowadzenia rodzinnej firmy, lecz mogli poświęcić swoją całą energię w rozwój nowego podmiotu, na swój sposób.
Deichmann
Przewodniczącym Rady Zarządu popularnej sieci sklepów Deichmann jest wnuk założyciela – Heinricha Deichmanna. Sama spółka, mimo wieloletniej tradycji ciągle otwiera się na nowe rynki i rozwija się w duchu rodzinnych idei.
Dr Oetker
Każdy z nas próbował budyń, galaretkę, a także mrożoną pizzę produkowaną przez Dr Oetkera. Niewielu z nas jednak wie, że jest to w pełni rodzinna firma, która działa już od 1891 roku. Co ciekawe, dopiero w 2017 roku pierwszym dyrektorem zarządzającym spółki stała się osoba spoza rodzinnego grona właścicieli.
Lego
Podobnie Lego – prężnie działający zabawkowy gigant z Danii należy do rodziny Kirka Kristiansena. Warto jednak podkreślić, że Duńczyk i jego rodzina nadzorują rozwój firmy z tylnego fotela, oddając jej zarządzanie zewnętrznym menadżerom.
Ferrero
Niewielu przyszłoby także do głowy zajadając się Nutellą czy Ferrero Rocher, składając zabawki z Kinder Niespodzianki, albo kupując orzeźwiające Tic Taci, że wszystkie te słodycze produkowane są przez jedną rodzinną firmę. Wytwarza je Ferrero zarządzana i posiadana przez rodzinę o takim właśnie nazwisku. Obecnie Giovanni Ferrero jest reprezentantem trzeciego pokolenia, które przejęło stery nad firmą.
Fiat
Idealnym przykładem na taką okoliczność może być sytuacja grupy Fiat – w której władaniu znajduje się wiele samochodowych marek jak np. Dodge, Alfa Romeo, Maserati, Chrysler, Fiat, Jeep, Lancia, ale również klub piłkarski Juventus FC.
Powyższe przykłady jasno wskazują, że spółka budowana od pokoleń może stać się świetną inwestycją.
Konrad Sawczuk
