Przedsiębiorstwo w spadku – dziedziczenie jednoosobowej działalności gospodarczej

Prowadzisz jednoosobową działalność gospodarczą? Interesuje Cię sukcesja firmy jednoosobowej? A może jesteś spadkobiercą przedsiębiorcy, który prowadził jednoosobową działalność gospodarczą? Sprawdź jakie kroki musisz podjąć, aby usprawnić proces dziedziczenia działalności gospodarczej.

Dziedziczenie działalności jednoosobowej przed 25 listopada 2018 r.

Przed 25 listopada 2018 dziedziczenie firmy jednoosobowej było możliwe tylko częściowo. Na spadkobierców zmarłego przedsiębiorcy mogły przejść nieruchomości przedsiębiorstwa, wyposażenie, towar lub prawa niematerialne. Z momentem śmierci spadkodawcy wykreślano z rejestru nazwę firmy, numer NIP czy zezwolenia lub licencje. Innymi słowy, dziedziczeniu podlegał majątek, ale nie sama firma.

Jednakże, w dniu 25 listopada 2018 weszła w życie ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstw. Wprowadziła ona zmiany w procesie dziedziczenia firm jednoosobowych, wpisanych do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Nowe przepisy znacznie ułatwiają dziedziczenie przez spadkobierców także firmy jednoosobowej.

Sukcesja w firmie jednoosobowej – przygotowanie

Warto zaplanować sukcesję firmy jednoosobowej. Istnieją sprawdzone metody, które możesz zastosować jako przedsiębiorca prowadzący firmę jednoosobową, aby ułatwić w przyszłości sprawne prowadzenie przedsiębiorstwa przez Twoich spadkobierców.

1. Zarządca sukcesyjny

1. Zarządca sukcesyjny

Po pierwsze, powołaj zarządcę sukcesyjnego. Wystarczy, że wskażesz osobę, która w przyszłości będzie pełnić tę funkcję.

Zarządcą może być zarówno osoba bliska, jak i ktoś zupełnie obcy. Ważne, aby posiadała pełną zdolność do czynności prawnych, wyraziła zgodę na pełnienie tej funkcji oraz została wpisana do CEIDG. Zgoda taka musi zostać sporządzona w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Jeżeli w ramach działalności powołany został prokurent, on również może być zarządcą sukcesyjnym, należy wówczas zastrzec, że po śmierci przedsiębiorcy stanie się on automatycznie zarządcą sukcesyjnym.

Powołanie zarządcy sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy ułatwi sukcesję w firmie jednoosobowej. Wszelkie umowy, które zostały zawarte przez przedsiębiorcę co do zasady będą kontynuowane. Wówczas uprawnienia i obowiązki wynikające z umów są wykonywane przez zarządcę sukcesyjnego. Jeżeli więc, przedsiębiorca zawarł szereg umów długoterminowych, jego śmierć nie spowoduje paraliżu a dziedziczenie działalności gospodarczej będzie przebiegać w sposób zaplanowany.

Kontynuacja dotyczy również umów o pracę. W przypadku powołania zarządcy za życia, umowy o pracę z pracownikami wygasną dopiero z chwilą wygaśnięcia zarządcy sukcesyjnego.

2. Składniki odziedziczonego majątku

Po drugie, zastanów się jakie składniki majątku mają zostać przejęte w ramach dziedziczenia firmy jednoosobowej. W szczególności warto rozważyć wycofanie określonych składników z majątku firmowego przed przekazaniem go w spadku.

Sukcesja w firmie? Zobacz nasz instruktaż!

Sukcesja firmy jednoosobowej a PIT (podatek dochodowy)

Jeżeli dobrze zaplanujesz sukcesje firmy jednoosobowej wycofanie niektórych składników będzie neutralna podatkowo dla PIT.

Więcej na ten temat możesz przeczytać w artykule: Czy wyłączenie określonych składników z majątku firmowego przed przekazaniem go w spadku lub darowiźnie podlega opodatkowaniu PIT?

Sukcesja firmy jednoosobowej a podatek VAT

Wycofanie określonych składników z majątku firmowego inaczej wygląda na gruncie VAT. Jeżeli przedsiębiorcy przysługuje prawo do odliczenia VAT przy nabyciu wyłączanego składnika majątkowego, konieczne będzie wykazanie VAT należnego.

O tym jakie skutki podatkowe wywołuje wyłączenie składników majątkowych na gruncie VAT możesz przeczytać w artykule: Jakie skutki podatkowe na gruncie VAT wywołuje wycofanie określonych składników z majątku firmowego przed przekazaniem go w spadku lub darowiźnie?

Dziedziczenie firmy jednoosobowej a podatek od spadków i darowizn

Przy dziedziczeniu jednoosobowej działalności gospodarczej warto zwrócić dokładną uwagę na kwestie opodatkowania.

Przede wszystkim najbliższa rodzina spadkodawcy może być zwolniona z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn.

Aby skorzystać z tej możliwości, spadkobiercy są jednak zobowiązani do poinformowania organu podatkowego o nabyciu składników majątku w drodze spadku lub darowizny. Wówczas zgłaszają ten fakt na odpowiednim formularzu w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, tj. od dnia przyjęcia spadku.

Przeczytaj nasz artykuł dotyczący prawidłowego wypełnienia deklaracji SD-Z2 w związku z dziedziczeniem udziałów: Dziedziczenie udziałów – jakie daty wpisać w deklaracji SD-Z2?

Zwolnienie z opodatkowania dziedziczonej firmy

Nabycie przedsiębiorstwa w formie spadku może być całkowicie zwolnione z opodatkowania, nawet jeżeli nabywca nie był spokrewniony ze spadkodawcą.

Istnieje jednak kilka warunków, które należy spełnić.

  1. Przede wszystkim nabywca jest zobowiązany do prowadzenia przedsiębiorstwa przez co najmniej dwa lata od dnia nabycia przedsiębiorstwa.
  2. Po drugie, konieczne będzie zgłoszenie faktu nabycia przedsiębiorstwa do urzędu skarbowego. Nieprzekraczalny termin wynosi sześć miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.

Dziedziczenie firmy jednoosobowej po 25 listopada 2018 r. – zmiany w przepisach

Wprowadzenie ustawy o zarządzie sukcesyjnym znacznie ułatwia przeprowadzenie procesu dziedziczenia jednoosobowej działalności gospodarczej.

Ustawa wprowadza pojęcie przedsiębiorstwa w spadku, które obejmują całość składników materialnych i niematerialnych służących do prowadzenia działalności gospodarczej. Osobą prowadzącą przedsiębiorstwo do momentu pełnego zakończenia sukcesji firmy jednoosobowej jest zarządca sukcesyjny.

Jeżeli zarządca sukcesyjny nie został powołany za życia przedsiębiorcy, w dalszym ciągu będzie to możliwe po jego śmierci. Wówczas zarządcę będą mogli powołać właściciele przedsiębiorstwa w spadku, tj. małżonek przedsiębiorcy, spadkobierca ustawowy czy spadkobierca testamentowy. Uprawnieni mogą powołać zarządcę maksymalnie w terminie dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. Po upływie tego terminu, uprawnienie powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa.

Dziedziczenie przedsiębiorstwa

Warto w tym miejscu także zwrócić uwagę na zasady opodatkowania przekazania przedsiębiorstwa w spadku (gdy było ono prowadzone w formie działalności jednoosobowej czy spółki cywilnej). Nabycie takiej firmy może być całkowicie zwolnione z opodatkowania niezależnie od tego, kto będzie spadkobiercą. Taka możliwość bezpodatkowego przejęcia firmy możliwa jest tak w przypadku członka najbliższej rodziny (z grupy zerowej) jak również osoby zupełnie niespokrewnionej (np. osoby pozostającej w związku partnerskim). Jeżeli zastanawiasz się czy w Twoim przypadku znajdzie zastosowanie zwolnienie od spadków i darowizn, przeczytaj artykuł: Kiedy nie płaci się podatku od spadków i darowizn?

Dziedziczenie firmy bez opodatkowania PIT?

Zasadą jest, że dana czynność nie podlega opodatkowaniu PIT, jeżeli podlega ustawie o podatku od spadków i darowizn. Zasada ta doznaje wyjątków. Przykładowo gdy nabywcy będą wykorzystywać składniki majątku w swoim przedsiębiorstwie, forma ich przekazania może mieć wpływ na rozliczenia z tytułu PIT. Na przykład zasady uwzględniania w kosztach podatkowych odpisów amortyzacyjnych od tych składników będą odmienne zależnie od tego, czy majątek został nabyty w formie darowizny czy też spadku. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Czy otrzymanie spadku lub darowizny podlega opodatkowaniu PIT?

Co to jest sukcesja firmy jednoosobowej?
Sukcesja jednoosobowej działalności gospodarczej może odbyć się za życia właściciela lub po śmierci. W przypadku sukcesji za życia dochodzi do przekazania prowadzonego przedsiębiorstwa na rzecz następcy. Wiele firm jednoosobowych nie jest przygotowanych na sukcesję. W przypadku śmierci właściciela firmy jednoosobowej sukcesja odbywa się przy udziale zarządcy sukcesyjnego.

Co to jest sukcesja CEIDG?
Sukcesja w ramach CEIDG odbywa się przy udziale zarządcy sukcesyjnego. Aby powołać zarządcę sukcesyjnego, przedsiębiorca musi być wpisany do CEIDG. Przedsiębiorca może wskazać i zgłosić w CEIDG tzw. zarządcę sukcesyjnego, który będzie prowadził sprawy firmy do momentu załatwienia formalności spadkowych. Nie można jednak ustanowić zarządu sukcesyjnego, jeżeli została ogłoszona upadłość przedsiębiorcy.

Karolina Matkowska, Jacek Miłaszewski