Fundacja rodzinna – czym jest i dlaczego ma pojawić się w Polsce?

Fundacja rodzinna sposobem na ciągłość firmy

Dotychczas właściciele firm rodzinnych mieli ograniczone możliwości przekazania swojego biznesu. Mogli darować albo przekazać w spadku swoje przedsiębiorstwo wybranej osobie albo osobom. Zapewniało to jednak sukcesję tylko w drugim pokoleniu – nie sposób było wpłynąć na dalszą przyszłość przedsiębiorstwa i zgromadzonego dzięki niemu majątkowi.

Niekiedy, dla zapewnienia sukcesji wykorzystuje się rozwiązania holdingowe. Budowa takich złożonych struktur wymaga jednak znacznych kosztów. Co więcej, nie gwarantuje to zachowania w pełni rodzinnego charakteru prowadzonego przedsiębiorstwa.

Kiedy warto założyć fundację rodzinną i jakie korzyści z tego wynikają?

Założenia fundacji rodzinnej

Powołanie do życia polskiej fundacji rodzinnej wychodzi naprzeciw oczekiwaniom wielu przedsiębiorców prowadzących średnie i duże firmy rodzinne, którzy chcą zabezpieczyć zgromadzony przez lata majątek i przeprowadzić jego sukcesję w sposób przemyślany i zorganizowany.

Majątek rodzinny którym zarządzają przedsiębiorcy, dzięki rozwiązaniom fundacji może być przekazany następnym pokoleniom bez obaw o jego rozdrobnienie, czy rozpad rodzinnej firmy prowadzonej od wielu lat.

Fundacja rodzinna w Polsce

Działalność pożytku publicznego

Z działalnością fundacji rodzinnej w Polsce może wiązać się prowadzenie działalności pożytku publicznego, ale nie jest to warunek konieczny dla istnienia fundacji.

Choć sama fundacja w polskim systemie prawnym, nie jest niczym nowym, to jednak do tej pory każda założona w Polsce fundacja musiała spełniać cele o charakterze społecznie użytecznym. Fundacja rodzinna jest zatem nowatorskim narzędziem, które pozwoli nie tylko zarządzać i przekazywać majątek swoim beneficjentom, lecz także powiększać dotychczas zgromadzony kapitał. Co więcej, fundator może ustalić prawnie wiążące cele fundacji, jak na przykład zapewnianie utrzymania jej beneficjentom czy inwestowanie majątku w określony sposób.

Postanowienia ustawy umożliwiają przekazywania rodzinnych środków na cele użyteczności publicznej. Jednakże zarówno wskazanie celu jak również środków zależy wyłącznie od woli fundatora, który podjął decyzję o ustanowieniu fundacji rodzinnej.

Zobowiązania i odpowiedzialność fundacji rodzinnej

Warto również podkreślić, że fundacja rodzinna odpowiada w bardzo ograniczonym stopniu za długi fundatora. Ponosi ona odpowiedzialność jedynie do wartości mienia wniesionego do fundacji przez fundatora i to tylko za zobowiązania powstałe przed ustanowieniem fundacji. Wyjątek stanowią tylko świadczenia alimentacyjne, które mogą być egzekwowane z majątku fundacji, nawet jeśli powstały po jej utworzeniu. Fundacja z założenia ma chronić rodzinny majątek przed zobowiązaniami prywatnymi fundatora, powstałymi po jej założeniu.

Zasady przyznawania świadczeń beneficjentom

Kolejnym cennym pomysłem stojącym za fundacją rodzinną jest dążenie do maksymalnej realizacji woli fundatora przy zarządzaniu majątkiem fundacji. To fundator, ustalając zapisy w statucie, może wyznaczyć zasady podejmowania decyzji w kwestii gospodarowania majątkiem, osoby uprawnione do ich dokonywania, a także ściśle określone wymogi związane z powołaniem beneficjentów (beneficjentami mogą być obecni, bądź przyszli członkowie rodziny, ale także osoby niespokrewnione lub organizacje wskazane przez fundatora).

Fundacja rodzinna pozwoli firmie trwać i uniknąć sporów między spadkobiercami

Ustawa jest odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez firmy rodzinne w kwestii wprowadzenia do polskiego porządku prawnego rozwiązania ułatwiającego sukcesję oraz pozwalającego pogodzić interesy związane z działalnością gospodarczą oraz interesy prywatne.

Do tej pory w polskim prawie nie było wystarczających rozwiązań prawnych zapewniających ochronę przed niekorzystnym rozdrobnieniem majątku w firmach rodzinnych w toku spadkobrania. Problem ten dotyczy także przypadków, gdy rodzina lub inni następcy prawni właściciela chcą kontynuować działalność firmy, ale różnią się co do koncepcji tego działania. To prowadzi czasem do sporów miedzy spadkobiercami. Brak rozwiązań w tym zakresie był dostrzegalny przede wszystkim wśród osób, które chciałyby zadbać o przyszłość zgromadzonego majątku w dłuższej perspektywie. Zjawisko to powodowało niekiedy, że najbogatsi przedsiębiorcy decydowali się na przeniesienie majątku do zagranicznych fundacji lub trustów.

Zapewnienie dalszego rozwoju firmy i zabezpieczenie rodziny

Celem wprowadzenia polskiej fundacji rodzinnej jest więc możliwość kumulowania rodzinnego majątku, co ma pozwolić na zatrzymanie kapitału w kraju na wiele pokoleń oraz zwiększenie potencjału krajowych inwestycji. Założeniem ustawy o fundacji rodzinnej jest minimalizowanie ryzyka nieudanej sukcesji oraz zagwarantowanie kontynuacji działalności firmy. Przekazanie majątku fundacji rodzinnej ma chronić go przed podziałem, umożliwić jego pomnażanie, a więc także czerpanie z niego korzyści, które będzie można przeznaczyć na pokrycie kosztów utrzymania osób wskazanych przez fundatora.

Fundacja rodzinna – jak ma być zakładana?

Zgodnie z założeniami ustawy o fundacji rodzinnej, fundator ma  możliwość utworzenia jej jeszcze za swojego życia lub przewidzenia jej w testamencie. Wpis do rejestru fundacji rodzinnych (prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim) umożliwi uzyskanie przez nią osobowości prawnej. Po utworzeniu fundacji rodzinnej, zgłoszenia do rejestru fundacji rodzinnych dokonuje fundator, a w przypadku utworzenia fundacji rodzinnej w testamencie – zarząd.

Należy pamiętać, że rejestr fundacji rodzinnych jest odrębny od Krajowego Rejestru Sądowego.

Kto może być założycielem fundacji rodzinnej?

Ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje, iż założycielem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Wobec tego założenie fundacji rodzinnej nie może być dokonane przez osobę prawną ani przez inną jednostkę organizacyjną. Ograniczenie kręgu osób mogących być fundatorami wynika z roli, jaką ma pełnić fundacja, tj. zarządzania majątkiem oraz realizowania wybranych celów prywatnych. Co jednak istotne – przewiduje ona, iż fundację rodzinną może założyć więcej osób – wspólnie. Jednakże fundacja tworzona w testamencie może mieć tylko jednego fundatora.

Fundator fundacji rodzinnej

Status fundatora jest niezbywalny. Rola i wpływ fundatora na fundację rodzinną są zależne od indywidualnych decyzji fundatora i jego woli. W przypadku większej liczby fundatorów, prawa i obowiązki fundatora mogą być wykonywane wspólnie, zgodnie z zasadami przewidzianymi dla współwłasności rzeczy. W statucie można jednak zastrzec inny sposób wykonywania praw i obowiązków, np. powierzając ich wykonywanie jednemu z fundatorów albo niektórym fundatorom.

Jak założyć fundacje rodzinną?

Zgodnie z brzmieniem ustawy o fundacji rodzinnej do utworzenia fundacji rodzinnej jest konieczne:

1. złożenie przez fundatora oświadczenia o utworzeniu fundacji rodzinnej i ustalenie statutu;
2. ustanowienie organów wymaganych przez ustawę lub statut;
3. wniesienie przez fundatora mienia o wartości wynoszącej co najmniej 100 000 zł oraz sporządzenie spisu mienia fundacji;
4. wpis do rejestru fundacji rodzinnych.

Fundacja rodzinna – akt notarialny, testament, rejestracja, rozwiązanie

Brak podjęcia czynności niezbędnych do rejestracji fundacji rodzinnej w organizacji bądź brak możliwości jej rejestracji powoduje rozwiązanie fundacji. Jeżeli więc utworzenie fundacji rodzinnej nie zostało zgłoszone do Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim (który prowadzi rejestr fundacji rodzinnych) w terminie sześciu miesięcy od dnia sporządzenia aktu założycielskiego albo otwarcia testamentu, bądź jeżeli Sąd odmówił zarejestrowania fundacji rodzinnej i jego postanowienie stało się prawomocne, fundacja rodzinna w organizacji z mocy prawa ulega rozwiązaniu.

Ustawa o fundacji rodzinnej wskazuje, iż fundacja może zostać utworzona na podstawie aktu założycielskiego albo testamentu. Oprócz dokumentu powołującego fundację rodzinną fundator zobowiązany jest do ustalenia statutu fundacji, w którym uregulowane zostaną najważniejsze kwestie dotyczące jej funkcjonowania. Statut fundacji rodzinnej ma być zgłaszany do sądu rejestrowego oraz będzie jawny. Kwestie dotyczące fundacji o charakterze poufnym mogą zostać uregulowane w regulaminach i innych dokumentach wewnętrznych.

Minimalny „kapitał” fundacji rodzinnej

Fundator zobowiązany jest do wyposażenia fundacji w aktywa, których wartość nie może być niższa niż 100 000 zł. Jeśli w trakcie działalności fundacji rodzinnej wartość jej majątku spadnie poniżej tej kwoty, w pierwszej kolejności osiągnięte w przyszłości zyski powinny uzupełnić fundusz operatywny do kwoty 100 000 zł.

Jak utworzyć fundację – testament czy darowizny?

Zgodnie z ustawą o fundacji rodzinnej majątek do fundacji mogą wnosić inne osoby – nie tylko fundator czy jego spadkobiercy. Jednocześnie przez dokonanie takiej darowizny darczyńca nie stanie się fundatorem. Wiążą się z tym jednak konsekwencje podatkowe, a mianowicie mienie wniesione do fundacji rodzinnej w drodze darowizny albo spadku:

• przez fundatora lub jego małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo ‒ uważa się za wniesione przez fundatora;
• przez inne osoby – uważa się za wniesione przez fundację rodzinną.

W przypadku, gdy do fundacji rodzinnej mienie wnosi wspólny zstępny, wstępny albo rodzeństwo więcej niż jednego fundatora, mienie uważa się za wniesione przez wszystkich tych fundatorów w równych częściach.

Przez dokonanie takiej darowizny darczyńca nie stanie się fundatorem. Przysporzenia pod tytułem darmowym na rzecz fundacji rodzinnej mogą być pomocne przy łączeniu składników majątkowych objętych współwłasnością i łączeniu majątku rodzinnego.

Fundacja rodzinna – statut i organizacja 

Ustawa wskazuje także, iż fundacja może zostać utworzona na podstawie aktu założycielskiego albo testamentu. Oprócz dokumentu powołującego fundację rodzinną najistotniejszą rolę odgrywa statut. Są w nim uregulowane najważniejsze aspekty dotyczące funkcjonowania fundacji rodzinnej oraz ustanowionych w niej organów. Kwestie organizacyjne o charakterze poufnym mogą natomiast zostać regulowane w regulaminie oraz innych dokumentach wewnętrznych fundacji rodzinnej.

Ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje, iż oprócz ogólnego wskazania w statucie, dane osób będących beneficjentami fundacji rodzinnej i ich uprawnienia określa się na liście beneficjentów. W celu zachowania poufności istnieje możliwość zastrzeżenia przez fundatora, w jakim zakresie lista beneficjentów może nie być jawna, np. dla pozostałych beneficjentów. Uprawnienie to nie dotyczy jednak zachowania w tajemnicy tożsamości beneficjentów np. wobec organów administracji skarbowej, lecz poufności w relacjach prywatnych.

Siedziba fundacji rodzinnej musi znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Fundacja nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych.

Kogo zabezpieczy polska fundacja rodzinna

Beneficjentami fundacji rodzinnej mogą być wyłącznie:

1-osoby fizyczne;

2-organizacje pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Statut może określić komu i co będzie przysługiwać od fundacji rodzinnej zgodnie z wolą fundatora. Określenie rodzaju korzyści przysługujących uprawnionym jest wyłączną i swobodną decyzją fundatora. Można założyć, że co do zasady są to wypłaty pieniężne albo inne świadczenia o charakterze majątkowym, np. prawo do korzystania z rzeczy. Fundator może dokonać zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń, bez ograniczeń, w tym także czasowych.

Fundacja rodzinna pod kontrolą rodziny 

Ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje, że beneficjentowi przysługuje prawo wglądu do jej dokumentów, w szczególności statutu oraz uzyskania informacji o działalności fundacji rodzinnej. Beneficjent może przeglądać dokumenty, sprawozdania finansowe i księgi rachunkowe, sporządzać z nich odpisy, żądać wyjaśnień od zarządu, osobiście lub przez upoważnioną przez siebie osobą. Wyłączenie z tego uprawnienia dotyczy wyłącznie dokumentów i informacji, których jawność została zastrzeżona przez fundatora.

Ustawa przewiduje, iż świadczenie od fundacji rodzinnej może zostać przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu. Jako przykład można wskazać warunek ukończenia studiów, ukończenie określonego wieku, stan zdrowia, narodziny wnuków itd. Ponadto ustawa przewiduje mechanizm polegający na tym, iż realizacja świadczenia na rzecz beneficjenta nie może zagrażać wypłacalności fundacji wobec jej wierzycieli niebędących jej beneficjentami i każdorazowo jest uzależniona od bieżącej sytuacji finansowej fundacji.

Zarządzanie fundacją rodzinną i nadzór

Ustawa przewiduje trzy organy fundacji spełniające różne role:

• Zarząd
• Radę Nadzorczą
• Zgromadzenie Beneficjentów

Organem zarządzającym fundacji rodzinnej jest zarząd – odpowiedzialny za realizację jej celów oraz odpowiednie gospodarowanie składnikami majątku fundacji rodzinnej. Ustawa nie wyklucza, aby zarząd był organem jednoosobowym.

Organem nadzoru może być rada nadzorcza. Obowiązek powołania rady nadzorczej powstaje jednak, gdy liczba beneficjentów przekroczy 25 osób. W innych sytuacjach powołanie rady nadzorczej jest zależne od woli fundatora. Członkiem rady nadzorczej może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Beneficjenci, sprawująca funkcję w organach fundacji rodzinnej, są zobowiązani do przestrzegania statutu oraz uwzględniania woli fundatora, w takim samym stopniu jak członkowie tych organów nieposiadający praw beneficjenta. Ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje przy tym zakaz jednoczesnego zasiadania w zarządzie oraz w radzie nadzorczej.

Zgromadzenie beneficjentów, czyli co może rodzina

Ustawa o fundacji rodzinnej zakłada, iż zgromadzenie beneficjentów jest organem o charakterze pomocniczym i uzupełniającym. Zgromadzenie beneficjentów może być zwoływane w przypadku wystąpienia okoliczności faktycznych wymagających podjęcia decyzji przez beneficjentów, w konkretnych, ściśle określonych w ustawie bądź statucie sprawach. Zadaniem zgromadzenia beneficjentów jest w szczególności wybieranie składu poszczególnych organów i zatwierdzanie sprawozdania finansowego oraz wybór audytora. Jeżeli w fundacji rodzinnej ustanowiono radę nadzorczą, członków tego organu po śmierci fundatora powołuje zgromadzenie beneficjentów. W zgromadzeniu beneficjentów może wziąć udział każdy beneficjent fundacji, któremu w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim. Decyzja w tym zakresie należy do fundatora.

Czy fundacja rodzinna nie może wykonywać działalności gospodarczej?

Polska fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, ale w bardzo ograniczonym zakresie. Powód? Fundacja rodzinna ma z założenia chronić posiadany majątek, a prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z ryzykiem jego utraty.

Fundacja powinna pełnić rolę „inwestora pasywnego”, a więc realizować przedsięwzięcia gospodarcze przy użyciu innych podmiotów, w których posiada udziały, akcje, czy też ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej. Sama fundacja rodzinna może natomiast wynajmować nieruchomości, uczestniczyć w funduszach inwestycyjnych, kupować akcje oraz obligacje, pobierać odsetki z lokat bankowych, czy też czerpać dochody z szeroko pojętych praw autorskich, licencji i patentów.

Przykłady prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej:

Przykład 1

Przedsiębiorca, który zamierza utworzyć fundację rodzinną prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Z uwagi na to, że fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w bardzo ograniczonym zakresie, przedsiębiorca planując sukcesję w oparciu o fundację rodzinną powinien dokonać reorganizacji swojej firmy. Nie jest bowiem możliwe wniesienie do fundacji przedsiębiorstwa prowadzonego w formie jednoosobowej działalności. Przedsiębiorca może więc przykładowo przekształcić działalność gospodarczą w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, a następnie wnieść udziały przekształconej spółki z o.o. do fundacji rodzinnej.

Więcej o skutkach podatkowych przekształcenia działalności w spółkę z o.o. przeczytasz w artykule opublikowanym na naszym portalu Doradzamy.to pt. Przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę – skutki podatkowe.

Przykład 2

Fundator jest wspólnikiem w spółce z o.o. W takiej sytuacji możliwe będzie wniesienie udziałów w spółce z o.o. do fundacji rodzinnej.

Aktualny stan prac legislacyjnych nad fundacją rodzinną

Początkowa koncepcja fundacji rodzinnej ukazała się w projekcie ustawy z dnia 15 października 2021 roku opublikowanym w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji.

Więcej o projekcie ustawy o fundacji rodzinnej możesz przeczytać w naszym artykule Fundacja rodzinna projekt ustawy.

Według założeń projekt ustawy miał trafić do Parlamentu w październiku 2022 r. a ustawa wejść w życie 1 stycznia 2023 r. Prace nad ustawą jednak nieco się przeciągnęły – Sejm uchwalił pierwotną wersję ustawy 14 grudnia 2022 roku. Tutaj można zapoznać się z jej tekstem: Ustawa o fundacji rodzinnej.

W styczniu 2023 roku ustawą zajął się Senat i zaproponował swoje zmiany – można znaleźć je tutaj: Poprawki Senatu.

26 stycznia 2023 roku Sejm przyjął ustawę o fundacji rodzinnej – można znaleźć ją tutaj.

W dniu 6 lutego 2023 roku Prezydent podpisał ustawę.

O potrzebie wprowadzenia fundacji prywatnej w Polsce pisaliśmy już jakiś czas temu w książce Zmiana Warty – praktycznie o sukcesji w Twojej firmie, a także na naszym blogu w artykule Czy założenie fundacji prywatnej jest sposobem na zaplanowanie sukcesji majątkowej?

1. Będzie istniała możliwość utworzenia fundacji wyłącznie przez osoby fizyczne.

Założenie zostało utrzymane pomimo głosów o koniczności dopuszczenia możliwości tworzenia fundacji także przez osoby prawne. Aktualnie ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje możliwość założenia fundacji wyłącznie przez osoby fizyczne.

2. Potrzebna jest zmiana nazwy tej nowej formy prawnej – pojawiały się głosy od organizacji pozarządowych, że fundacja rodzinna może być mylona z fundacjami działającymi w celach dobroczynnych.

Nazwa nie uległa zmianie. Aktualnie ustawa wciąż przewiduje określenie „fundacja rodzinna”.

3. Fundacja rodzinna nie będzie mogła prowadzić działalności gospodarczej, gdyż wiąże się to z ryzykiem utraty majątku, a fundacja rodzinna ma chronić integralność posiadanego majątku. Fundacja rodzinna powinna pozostać tzw. „inwestorem pasywnym” realizującym przedsięwzięcia gospodarcze przy użyciu innych podmiotów prawa, w których posiada udziały, akcje.

Założenie uległo zmianie. Aktualnie planuje się, aby fundacja rodzinna miała możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w ograniczonym, mało ryzykownym zakresie. Aby ułatwić korzystanie i czerpanie zysków z majątku rodzinnego, fundacja będzie mogła wynajmować nieruchomości, uczestniczyć w spółkach handlowych czy funduszach inwestycyjnych, kupować i sprzedawać akcje i obligacje, pobierać odsetki z lokat bankowych, czy też czerpać dochody z szeroko pojętych praw autorskich, licencji i patentów.

4. Fundacja rodzinna powinna być wyposażona w minimalny fundusz założycielski – w majątek pozwalający na spełnienie wyznaczonego jej przez fundatora celu.

Założenie zostało utrzymane. Aktualnie przewiduje się obowiązek wyposażenia fundacji rodzinnej w fundusz założycielski w wysokości co najmniej 100 000 zł.

5. Nie przewiduje się rezygnacji z zachowku, ale rozważana jest możliwość rozłożenia zachowku na raty. Ewentualne zmiany dotyczące zachowku wymagają zmiany Kodeksu cywilnego. Prawo do zachowku nie powinno pozbawiać fundacji rodzinnej możliwości realizacji wyznaczonych jej celów, niemniej uprawnieni do zachowku beneficjenci fundacji rodzinnej nie mogą z tego tytułu pozostać bez ochrony prawnej, jaką gwarantuje zachowek.

Założenie zostało utrzymane. Aktualnie ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje nowelizację przepisów Kodeksu cywilnego w tym możliwość odroczenia terminu płatności lub rozłożenia zachowku na raty (na okres do 5 lat), a w szczególnych przypadkach – obniżenia jego wysokości. Nie wprowadzono jednak ustawowego zmniejszenia wysokości zachowku.

6. Wprowadzenie solidarnej odpowiedzialności fundatora i fundacji rodzinnej za zobowiązania powstałe przed przeniesieniem majątku do fundacji. Ma to na celu ochronę wierzycieli osobistych fundatora.

Założenie zostało utrzymane. Aktualnie ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje odpowiedzialność fundatora i fundacji rodzinnej za zobowiązania wynikłe przed przeniesieniem majątku do fundacji.

7. Podatki w fundacji rodzinnej

Aktualne założenia ustawy przewidują, iż wkłady do fundacji nie będą opodatkowane. Wypłaty na rzecz osób najbliżej spokrewnionych z fundatorem będą zwolnienie od podatku od spadków i darowizn. Pozostali beneficjenci będą opodatkowani 15% PIT. Fundacja rodzinna nie będzie mogła jednak skorzystać z obniżonej stawki CIT (9%), ani zwolnienia dywidendowego.

W toku procesu legislacyjnego przez długi czas nie uregulowano kwestii opodatkowania majątku likwidacyjnego. Ostatecznie ustalono, że podatek nie będzie liczony od całej wartości majątku fundacji rodzinnej, a jedynie od kwoty przyrostu wartości mienia ponad wartość, jaką to mienie miało w momencie wniesienia do fundacji.

8. Czy do fundacji rodzinnej będzie można wnieść inne aktywa niż udziały, akcje i pieniądze?

Tak, można wyposażyć ją we wszelkie rzeczy i prawa majątkowe w rozumieniu Kodeksu cywilnego, więc również np. nieruchomości lub dzieła sztuki.

Czy fundacja rodzinna będzie miała wspólników?

Nie, pozwoli to uniknąć ryzyka utraty kontroli nad prawami majątkowymi i umożliwi zachowanie rodzinnego charakteru firmy.

Czy fundacja rodzinna zabezpiecza cele rodzinne?

Tak, fundacja będzie mogła realizować przedsięwzięcia kluczowe dla rodziny.

Czy sukcesję w modelu fundacji rodzinnej można przeprowadzić wielokrotnie?

Nie, sukcesje w modelu fundacji rodzinnej odbywa się przy jej utworzeniu – tylko jeden raz.

Czy fundacja rodzinna ogranicza wskazanie beneficjentów fundacji?

Nie, fundacja rodzinna nie narzuca kto ma zostać beneficjentem fundacji rodzinnej i umożliwia zachowanie dużej elastyczności zarówno w wskazywaniu kręgu beneficjentów jak i podejmowaniu decyzji strategicznych.

Więcej o zmianach dotyczących zachowku w firmie rodzinnej piszemy w artykule: Zachowek w firmie rodzinnej – jak sprawiedliwie podzielić swój majątek, zachowując trwałość biznesu?

Prace nad ustawą w Sejmie – Grudzień 2022

Należy pamiętać, że wszelkie przedstawione powyżej informacje wynikają z projektu ustawy o fundacji rodzinnej z dnia 14 grudnia 2022 roku oraz z informacji otrzymanych od osób pracujących nad jej projektem. Z racji tego, że proces legislacyjny wciąż trwa, ostateczne rozwiązania prawne mogą różnić się od zaprezentowanych powyżej. Zapewniamy jednak, że monitorujemy prace dotyczące fundacji rodzinnych i będziemy na bieżąco aktualizować artykuł.

Prace nad ustawą w Senacie – Styczeń 2023

Fundacja rodzinna – Senat jednogłośnie przyjął poprawki!

Senat wprowadził aż 71 poprawek do ustawy – mimo że większość z nich ma charakter techniczny, to wprowadzono również 3 kluczowe zmiany w kwestii funkcjonowania fundacji.

1. Dopuszczono możliwość skorzystania z estońskiego CIT w spółkach w ramach fundacji rodzinnej!
2. Wyłączono fundację rodzinną z podlegania podatkowi przychodowemu od budynków – objęcie podatkiem zostało wprowadzone dopiero w Sejmie, natomiast Senat dostrzegł tu niekonsekwencję legislacyjną i usunął fundację rodzinną z zakresu podatku od budynków (skoro fundacja jest zasadniczo zwolniona z CIT, to nie powinna podlegać zwłaszcza podatkom przychodowym)
3. Dopuszczono możliwość korzystnego wniesienia do fundacji rodzinnej mienia posiadanego przez zagraniczną fundację prywatną – umożliwi to powrót do Polski kapitału polskich przedsiębiorców rodzinnych, którzy w oczekiwaniu na wdrożenie odpowiednich rozwiązań sukcesyjnych skorzystali z fundacji zagranicznych.

Senatorzy zaproponowali również rozwiązanie prawne, aby po upływie trzech lat od wejścia w życie ustawy Rada Ministrów dokonała przeglądu funkcjonowania przepisów i przedłożyła Sejmowi i Senatowi informację o skutkach jej obowiązywania wraz z propozycjami zmian.

Z wszystkimi poprawkami zaproponowanymi przez Senat można zapoznać się tutaj: Poprawki Senatu.

Ostateczna wersja ustawy – ponowne prace w Sejmie – Styczeń 2023

Sejm przyjął większość poprawek Senatu i w dniu 26 stycznia uchwalił Ustawę. Jednak  3 kluczowe zmiany w kwestii funkcjonowania fundacji zaproponowane przez Senat, o których pisaliśmy powyżej, zostały odrzucone przez Sejm.

Najważniejsze poprawki to:

• brak możliwości skorzystania z estońskiego CIT w spółkach w ramach fundacji rodzinnej
• brak zwolnienia od podlegania podatkowi przychodowemu od budynków
• niedopuszczenie możliwości korzystnego wniesienia do fundacji rodzinnej mienia posiadanego przez zagraniczną fundację prywatną

Ustawę uchwaloną przez Sejm można znaleźć pod linkiem: Ustawa o fundacji rodzinnej.

Podpis Prezydenta – Luty 2023

Przyjęta przez Sejm Ustawę 6 lutego 2023 roku podpisał Prezydent RP. Ostatnim pozostałym elementem na który oczekujemy jest opublikowanie jej w dzienniku ustaw. Umożliwi to dokładne określenie dnia, w którym uchwalone rozwiązania wejdą w życie.

Szczegółowe omówienie powyższych kwestii znajdziesz w najnowszym wydaniu naszej książki „Zmiana warty”, której premiera nastąpi już w 2023 roku. 

Nowelizacja ustawy o fundacji rodzinnej – zmiany w podatkach – kwiecień 2023

Parlament uchwalił nowelizację ustawy o fundacji rodzinnej. Zmiany mają na celu przede wszystkim uszczelnienie systemu opodatkowania fundacji rodzinnej, ale także wprowadzają dodatkowe preferencje dla rodziny fundatora.

Projekt nowelizacji ustawy o fundacji rodzinnej został przyjęty przez Sejm 9 marca 2023 r., po czym skierowano go do Senatu. Senatorowie zaproponowali wprowadzenie zmian, odnoszących się również do przepisów o fundacji rodzinnej, z uwagi na ich potencjalną niekonstytucyjność (naruszenie zasady wykonywania inicjatywy ustawodawczej oraz rozpatrywania projektu ustawy w trzech czytaniach). Na posiedzeniu, które odbyło się 14 kwietnia 2023 r., posłowie zdecydowali się przyjąć tylko jedną poprawkę o charakterze redakcyjnym, odrzucili zaś zmiany merytoryczne, które odnosiły się m.in. do regulacji dotyczących fundacji rodzinnej. Taka decyzja sprawiła, że projekt ustawy został skierowany do podpisu Prezydenta.

Najważniejsze zmiany to:

1. beneficjenci fundacji rodzinnej, którzy należą do I lub II grupy podatkowej (w relacji do fundatora) według ustawy o podatku od spadków i darowizn zapłacą podatek PIT 10%.
2. beneficjent  fundacji rodzinnej może być udziałowcem spółki rozliczającej się tzw. estońskim CIT. Sama fundacja rodzinna jednak dalej nie może być udziałowcem spółki na estońskim CIT.
3. fundacja rodzinna zapłaci 19% CIT od przychodów z najmu/dzierżawy przedsiębiorstwa, zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub składnika majątku służącego prowadzeniu działalności gospodarczej przez beneficjenta fundacji rodzinnej, fundatora lub inny podmiot powiązany. Zapłacony podatek pomniejszy podatki płacone według stawki 15%.
4. fundacja rodzinna zapłaci 15% CIT, gdy wypłaci świadczenia w postaci ukrytych zysków.

Ukryte zyski wystąpią przy niektórych transakcjach między fundacją rodzinną a podmiotami z nią powiązanymi (beneficjentami, fundatorem i innymi), opodatkowaniu będą podlegały m. in.:

1. odsetki, prowizje, wynagrodzenia i inne opłaty od każdej pożyczki udzielonej fundacji rodzinnej przez podmiot powiązany;
2. darowizny lub inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia, inne niż świadczenia z ustawy o fundacji rodzinnej;
3. kwota pożyczki udzielonej przez fundację rodzinną beneficjentowi na okres co najmniej 10 lat;
4. nadwyżka ponad wartość rynkową transakcji.

Zmiany wejdą w życie wraz z fundacją rodzinną, czyli 22 maja 2023 roku. Zmiany w fundacji rodzinnej wprowadza art. 18 ustawy z dn. 14.04.2023 o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, ustawy o obligacjach, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji oraz niektórych innych ustaw.

Jeżeli masz pytania dotyczące sukcesji firmy skontaktuj się z nami.

Czytaj więcej o fundacji rodzinnej:

Pomoc prawna przy zakładaniu i prowadzeniu fundacji rodzinnej
Fundacja prywatna – aktualne prace Ministerstwa Rozwoju

Krzysztof Binkowski

Konrad Sawczuk

Jacek Miłaszewski

„”