W ramach programu motywacyjnego można ustalić, że jego beneficjent uzyska prawo do otrzymania świadczenia pieniężnego od spółki.
Swoboda w kształtowaniu programu motywacyjnego jest bardzo duża. Można go utworzyć w oparciu o opcje, akcje (udziały) fantomowe lub inne instrumenty pochodne. Program motywacyjny nie musi być związany wyłącznie z wynikiem finansowym spółki. Jego podstawą mogą być dowolne wskaźniki finansowe.
Od 2018 roku otrzymanie świadczeń w ramach programów motywacyjnych opodatkowane jest na takich samych warunkach, jak wypłata wynagrodzenia dla beneficjenta, tj. według skali podatkowej (odpowiednio 18 i 32%). Nie można ich zakwalifikować jako przychodu ze źródła kapitały pieniężne, który podlegałby opodatkowaniu 19% podatkiem PIT. W rezultacie przychód z programu motywacyjnego powinien być kwalifikowany do tego samego źródła przychodu, co pozostałe wynagrodzenie otrzymywane przez pracownika lub członka zarządu. Jeżeli np. członek zarządu jest zatrudniony na umowę o pracę, to przychód uzyskany w wyniku otrzymania bonusu będzie stanowić przychód ze stosunku pracy. Jednocześnie to na spółce będzie ciążył obowiązek pobrania i odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Przychód taki będzie podlegał także ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Bardziej skomplikowanym zagadnieniem jest to, w którym momencie należy rozpoznać przychód podatkowy. Ustawodawca szczegółowo uregulował tę kwestię tylko w zakresie, gdy pracownik lub członek zarządu obejmuje lub nabywa w ramach programu motywacyjnego akcje spółki (bezpośrednio lub w wyniku realizacji praw z pochodnych instrumentów finansowych), a spółka ma ustalony, uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy, odpowiedni system wynagradzania. Więcej o tym można przeczytać w odpowiedzi na pytanie: Jak opodatkowane jest nabycie akcji w ramach programu motywacyjnego spółki?
W pozostałych przypadkach, jeżeli możliwe jest precyzyjne określenie wartości otrzymanych instrumentów, to przychód należy rozpoznać już w momencie przyznania świadczenia. Można mieć do czynienia z takimi sytuacjami np., gdy stosowane instrumenty są przedmiotem obrotu rynkowego (przychodem byłaby bieżąca rynkowa wartość otrzymanego przez beneficjenta instrumentu).
Jeżeli takiej wartości nie można obiektywnie określić (np. regulamin programu motywacyjnego zakazuje sprzedaży otrzymanych instrumentów finansowych) lub nie jest pewne, czy beneficjent skorzysta z przyznanego mu prawa, obowiązek podatkowy jest odroczony do momentu uzyskania świadczeń z realizacji programu.
Przepisy nie regulują jednak tego zagadnienia w wyczerpujący sposób, dlatego istnieje ryzyko, że w wyniku wydawanych interpretacji indywidualnych i wyroków powyższe stanowisko będzie się zmieniać.
Należy pamiętać, że zapłacenie podatku przy emisji instrumentów finansowych nie zwalnia z obowiązku podatkowego w momencie ich realizacji. Opodatkowana jest wtedy jednak tylko nadwyżka przychodu wynikającego z realizacji programu ponad wartość przychodu opodatkowanego w momencie emisji.
Przykład:
W ramach programu motywacyjnego 2 stycznia 2018 roku członkowi zarządu przyznano opcje na udziały spółki. Rynkowa wartość opcji na dzień 2 stycznia 2018 roku wynosiła 50 000 zł. Członek zarządu zrealizował je (sprzedał opcje spółce) w dniu 15 maja 2018 roku, otrzymując 90 000 zł.
Członek zarządu osiągnął zatem dwukrotnie przychód do opodatkowania:
- 2 stycznia 2018 roku w wysokości 50 000 zł;
- 15 maja 2018 roku w wysokości 40 000 zł (90 000 zł − 50 000 zł).
Zarówno w przypadku przychodu powstałego na moment otrzymania opcji na udziały, jak i w momencie ich realizacji, podatek obliczony zostanie według skali 18% lub 32%, tak jak przychody otrzymywane przez członka zarządu z tytułu stosunku łączącego go ze spółką. Co istotne, przychód uzyskany w momencie otrzymania opcji stanowić będzie jednocześnie koszt podatkowy przy sprzedaży opcji na rzecz spółki.
Przekazane bonusy z tytułu funkcjonowania programu będą stanowić dla spółki koszt uzyskania przychodów.
Podstawa prawna: art. 10 ust. 1 pkt 1, art. 10 ust. 1 pkt 2, art. 10 ust. 4, art. 12, art. 13 pkt 2, art. 13 pkt 7, art. 13 pkt 9 ustawy o PIT.
Wojciech Czernik