Jak opodatkowana jest sprzedaż ogółu praw i obowiązków?

Sprzedaż spółki osobowej to ważny krok dla każdego przedsiębiorcy. Jakie przepisy regulują tego rodzaju transakcje i na co należy zwrócić uwagę, aby uniknąć problemów z fiskusem? Dowiedz się, jak jest opodatkowana sprzedaż ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej oraz co musisz wiedzieć, zanim zdecydujesz się na ten krok.

Sprzedaż spółki osobowej  – jak jest opodatkowana?

W podatku dochodowym skutki podatkowe sprzedaży spółki osobowej – a właściwie ogółu praw i obowiązków (OPIO) wspólnika spółki osobowej – zależą od tego, czy spółka ta jest podatnikiem CIT. Spółki niebędące podatnikami CIT określamy jako spółki transparentne podatkowo. Wówczas, zamiast spółki, podatek dochodowy płacą jej wspólnicy.

Do spółek osobowych będących podatnikami CIT należą: spółka komandytowa, komandytowo-akcyjna oraz w niektórych przypadkach spółka jawna. O tym, w jaki sposób spółka jawna może stać się podatnikiem podatku dochodowego, piszemy w artykule: Spółka jawna bez CIT – obowiązkowa informacja CIT-15J. Z kolei spółki transparentne podatkowo to spółki partnerskie i w większość spółek jawnych.

Sprzedaż ogółu praw i obowiązków w spółce będącej podatnikiem CIT

W przypadku sprzedaży przez osobę fizyczną OPIO w spółce, która jest podatnikiem CIT, przychód z tego tytułu kwalifikujemy do źródła – kapitały pieniężne. Jeżeli sprzedającym jest podatnik CIT, to przychód ze sprzedaży spółki osobowej przynależy do źródła przychodów z zysków kapitałowych. Dochód z tego tytułu podlega opodatkowaniu stawką 19% CIT lub PIT na zasadach analogicznych do sprzedaży udziałów lub akcji.

Aby obliczyć wysokość dochodu, sprzedający musi ustalić, jaki osiągnął przychód oraz jakie w związku z tym poniósł koszty.

Przychodem jest zazwyczaj cena określona w umowie sprzedaży, chyba że znacząco różni się ona od wartości rynkowej ogółu praw i obowiązków. Wtedy przychód powinna stanowić ich wartość rynkowa. Gdyby okazało się, że ogół praw i obowiązków sprzedawany jest po cenie niższej od rynkowej, wówczas organ podatkowy może sam określić wysokość przychodu.

Koszt uzyskania przychodu będzie zależny od tego, w jaki sposób wspólnik nabył OPIO w spółce. Poniżej wskazujemy najczęstsze sposoby ustalania tego kosztu. Wskazać należy, że w zależności od przypadku mogą się one różnić, zatem zalecamy poddanie tego zagadnienia analizie.

Na przykład, jeżeli OPIO zostało kupione przez wspólnika, to kosztem uzyskania przychodu będzie cena, jaką zapłacił za to OPIO poprzedniemu właścicielowi. Jeżeli zamiast tego OPIO zostało przez wspólnika objęte w zamian za wkład pieniężny, wówczas kosztem będzie wartość tego wkładu.

Gdy w celu objęcia lub nabycia tych udziałów lub akcji wspólnik wniósł wkład niepieniężny (aport), koszt podatkowy przy sprzedaży będzie zależny od tego, co było przedmiotem wkładu.

Jeżeli tytułem wkładu do spółki osobowej wspólnik wniósł swoje przedsiębiorstwo lub jego część, kosztem będzie:

1. wartość podatkowa składników majątku tego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, określona na moment nabycia OPIO i nie wyższa niż ich wartość z tego dnia – jeżeli spółka otrzymująca aport przyjęła dla celów podatkowych wartość składników majątku wynikającą z ksiąg podatkowych podmiotu wnoszącego wkład;
2. wartość wkładu określona w statucie lub umowie spółki, jednak nie niższa niż wartość rynkowa – jeżeli spółka otrzymująca aport nie przyjęła wartości składników majątku wynikającej z ksiąg podatkowych podmiotu wnoszącego wkład.

Z kolei jeżeli przedmiotem aportu nie było przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, koszt podatkowy przy sprzedaży ogółu praw i obowiązków będzie równy wartości przychodu powstałego z tytułu wniesienia aportu.

Sprzedaż ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej podatnikiem CIT

Przy sprzedaży ogółu praw i obowiązków w spółce, która nie jest podatnikiem CIT, sprzedający osiąga przychód z praw majątkowych. Oznacza to, że dochód ze sprzedaży podlega opodatkowaniu według skali podatkowej, czyli stawki 12% lub 32%, nawet jeśli bieżące dochody z działalności spółki były rozliczane przez wspólnika według stawki liniowej lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Podobnie jak wyżej, w przypadku sprzedaży OPIO w spółce transparentnej podatkowo, przychodem ze sprzedaży jest cena sprzedaży ustalona przez strony (pod warunkiem, że nie odbiega ona znacznie od ceny rynkowej).

Przy sprzedaży ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej niebędącej podatnikiem CIT, koszt uzyskania przychodu ustala się według zasad ogólnych, tj. w wysokości udokumentowanych wydatków poniesionych na jego nabycie. W większości przypadków będzie to kwota wniesionego wkładu pieniężnego, historyczne wydatki na wkład niepieniężny wniesiony do spółki lub cena, za jaką ogół praw i obowiązków został kiedyś kupiony.

Sprzedaż spółki osobowej – VAT, PCC i danina solidarnościowa

Dodatkowo trzeba pamiętać, że nadwyżka dochodu ze sprzedaży ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej ponad kwotę 1 mln zł podlega opodatkowaniu daniną solidarnościową według stawki 4%. Obowiązek zapłaty daniny solidarnościowej może wystąpić zarówno w przypadku zbycia OPIO w spółce będącej podatnikiem CIT, jak i spółce transparentnej podatkowo.

Sprzedaż ogółu praw i obowiązków nie powoduje obowiązku zapłaty VAT. W związku z zawarciem umowy sprzedaży nabywca musi natomiast odprowadzić PCC w wysokości 1% od wartości rynkowej nabywanego ogółu praw i obowiązków.

Trzeba jednak mieć na uwadze, że obowiązek zapłaty PCC nie wystąpi, jeżeli strony zamiast umowy sprzedaży zawrą umowę przeniesienia ogółu praw i obowiązków. Jest to szczególny rodzaj umowy przeniesienia prawa własności, uregulowany przepisami Kodeksu spółek handlowych – różni się on jednak niektórymi elementami od umowy sprzedaży (uregulowanej w Kodeksie cywilnym).

Opodatkowaniu podlegają natomiast wyłącznie umowy i czynności prawne wymienione wprost w ustawie o PCC. Ustawa ta przewiduje opodatkowanie jedynie umowy sprzedaży, nie wymienia natomiast umowy przeniesienia ogółu praw i obowiązków. Z tej przyczyny organy podatkowe przyjmują, że umowa przeniesienia OPIO w spółce osobowej nie podlega opodatkowaniu PCC.

Adam Moryń