Spis treści
Każdą firmę można sprzedać, niezależnie od tego, w jakiej formie prawnej działa. Jednakże nie w przypadku każdej formy prawnej proces sprzedaży wygląda w ten sam sposób i wywołuje te same skutki.
Spółka z o.o.
Spośród trzech opcji: spółka z o.o., spółka jawna, jednoosobowa działalność gospodarcza, teoretycznie najmniej skomplikowany jest proces sprzedaży spółki z o.o. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że jedną z podstawowych cech spółek z o.o. (w spółce akcyjnej jest to jeszcze bardziej wydatne) jest łatwa zmiana składu wspólników. Sprzedaż spółki z o.o. to de facto sprzedaż udziałów w tej spółce. Wskutek sprzedaży sama struktura spółki i jej bieżącego biznesu nie zostaje zmieniona czy naruszona. Proces sprzedaży dzieje się niejako w tle codziennego biznesu i kontrahenci firmy mogą nawet go nie zauważyć. Spółka z o.o. jest bowiem odrębnym od wspólników podmiotem prawa (posiada własną osobowość prawną). Cały jej majątek, klienci, zawarte kontrakty, licencje, pozwolenia, koncesje, renoma, znaki towarowe przynależą do spółki, a nie wspólników, a zatem zmiana wspólników nie wpływa na te kwestie. Powoduje to też, że w umowie sprzedaży udziałów nie ma konieczności wskazywania, jaki jest majątek spółki, bowiem przedmiotem sprzedaży od strony formalnej są udziały w spółce, a nie ten majątek. Mimo to w praktyce często w umowach sprzedaży udziałów, a dokładniej w załącznikach do takich umów zawiera się opis przynajmniej najistotniejszych składników majątku spółki. Proces sprzedaży w spółce akcyjnej wygląda podobnie jak w spółce z o.o.
Spółka jawna
W spółce jawnej jako spółce osobowej występuje dużo więcej powiązań między nią a wspólnikiem. Z tego powodu sprzedaż takiej spółki czy też ogółu praw i obowiązków w niej może być nieco trudniejsza, choć w praktyce w niewielkim stopniu.
Aby w ogóle sprzedaż „udziałów” w spółce jawnej była możliwa, umowa spółki musi dopuszczać taką opcję. Jeżeli nie została ona uwzględniona w umowie spółki, nic nie stoi na przeszkodzie, by przed sprzedażą dokonać odpowiedniej zmiany tej umowy, co nie jest szczególnie kłopotliwe, jeśli wszyscy wspólnicy są co do tego zgodni. Zgodność wspólników jest o tyle istotna, że w spółce jawnej zasadą jest, że zbycie „udziału” wymaga zgody pozostałych wspólników (umowa spółki może co prawda zwalniać z konieczności uzyskania takiej zgody, jednak w praktyce jest to dosyć rzadkie).
Jako że przepisy wymagają, by w nazwie (firmie) spółki jawnej pojawiło się nazwisko co najmniej jednego wspólnika, to sprzedaż spółki jawnej może wymagać zmiany nazwy spółki, jeśli to właśnie nazwisko wspólnika zbywającego swe prawa i obowiązki w niej widniało (inaczej niż w przypadku spółki z o.o.).
Przykład:
W spółce A i B spółka jawna jest dwóch wspólników: A i B. Obaj postanawiają zbyć ogół praw i obowiązków w spółce na rzecz C i D. Po zbyciu konieczna będzie zmiana nazwy spółki w taki sposób, żeby zawierała ona nazwisko co najmniej jednego wspólnika, np. na: C i D spółka jawna, C spółka jawna albo D spółka jawna.
Jednak kwestią, która w większości przypadków przesądza o nieatrakcyjności sprzedaży spółki jawnej, są jej skutki podatkowe. Dochód z takiej sprzedaży jest dla wspólników dochodem ze zbycia praw majątkowych, przez co opodatkowany jest według skali, czyli stawkami 18% i 32%. Dla porównania dochód ze sprzedaży udziałów w spółce z o.o. w całości opodatkowany jest stawką 19%. Dlatego często korzystne jest, by przed sprzedażą przekształcić spółkę jawną w spółkę z o.o. i dopiero wtedy sprzedać w niej udziały. Proces sprzedaży w spółce komandytowej wygląda podobnie jak w spółce jawnej.
Jednoosobowa działalność gospodarcza
Najtrudniejsza jest sprzedaż firmy jednoosobowej. W takiej sytuacji od strony formalnej nie dokonuje się sprzedaży firmy czy udziałów, ale przedsiębiorstwa osoby fizycznej, czyli składników majątkowych i niemajątkowych, które służą do prowadzenia działalności gospodarczej. Te składniki przechodzą wówczas na inny podmiot (kupującego), a zatem dotychczasowa działalność gospodarcza zaczyna być prowadzona przez nowy podmiot. Oznacza to, że takie elementy, jak NIP czy REGON ulegają zmianie (przedsiębiorca jednoosobowy nie może przenieść swoich numerów na inną osobę). Ponadto w toku takiej sprzedaży nie ma w większości przypadków możliwości przeniesienia decyzji administracyjnych (zezwoleń, koncesji) na nabywcę, co oznacza konieczność uzyskiwania ich na nowo. Co więcej, na definitywne przeniesienie na nabywcę zobowiązań zbywcy związanych z działalnością gospodarczą konieczne jest uzyskanie zgody kontrahentów (wierzycieli), co może być nie tylko kłopotliwe, lecz także czasem wręcz niemożliwe.
Choć formalnie nie ma takiego obowiązku, sprzedaż przedsiębiorstwa zazwyczaj wiąże się z koniecznością szczegółowego opisania jego składników, by nie było wątpliwości, co było, a co nie częścią sprzedanego przedsiębiorstwa.
Inaczej niż w przypadku sprzedaży udziałów w spółce przedstawia się też kwestia obowiązku uzyskiwania zgody małżonka na transakcję.
Rozważając sprzedaż swojej firmy warto pamiętać, że możliwe jest przekształcenie każdej formy prawnej prowadzenia działalności w inną, czasem dużo korzystniejszą przy sprzedaży. Dobrze przemyślana sprzedaż, przy wykorzystaniu procesów przekształcenia, zwykle pozwala na korzystne zrealizowanie zamiarów przedsiębiorcy.
Podstawa prawna: art. 10, art. 180 k.s.h.; art. 551 k.c.
Aleksander Gałek