Spis treści
Fundacje prywatne za granicą cieszyły się dużym zainteresowaniem. Budowa takich złożonych struktur wymaga jednak znacznych nakładów – organizacyjnych i finansowych. Biorąc pod uwagę długo dyskutowane założenia projektu ustawy o fundacji rodzinnej można powiedzieć, że fundacja rodzinna w Polsce ma równie dużo zalet.
Założenie fundacji prywatnej za granicą
Fundacje prywatne występują od wielu lat w różnych systemach prawnych: zarówno anglosaskim, jak i kontynentalnym (np. w Austrii, Holandii, Liechtensteinie, Niemczech, Szwajcarii, na Cyprze czy w innych krajach). Utworzenie fundacji zagranicznej przed wprowadzeniem do systemu prawnego w Polsce fundacji rodzinnej umożliwiało wykorzystywanie dodatkowych możliwości, jakie dają te organizacje.
W krajach o długiej tradycji sukcesji powszechnie przyjmuje się, że fundacja prywatna to skuteczne narzędzie na zapewnienie realizacji woli fundatora przy odpowiednim zarządzeniu majątkiem (przy uwzględnieniu specyfiki prowadzonej działalności gospodarczej). W ramach niniejszego artykułu ograniczymy się do porównania fundacji prywatnej w Księstwie Liechtensteinu, Austrii oraz w Szwajcarii z fundacją rodzinną w Polsce.
Zalety zagranicznej fundacji rodzinnej
Zagraniczne fundacje prywatne zawdzięczały swoją atrakcyjność niezależności masy majątkowej od sytuacji finansowej fundatora-przedsiębiorcy i jej beneficjentów (spadkobiercy). Fundacje te nie muszą być tworzone w celu prowadzenia działalności pożytku publicznego (tzw. działalności fundacji użyteczności publicznej). Celem statutowym fundacji zagranicznej może być ochrona majątku fundatora czy wypłata świadczeń na rzecz określonych w jej statucie podmiotów (np. spadkobierców fundatora).
Powołując fundację rodzinną fundator decyduje się na przekazanie majątku, której właścicielem staje się zagraniczna fundacja prywatna. Beneficjenci fundacji wskazani przez fundatora tworzą zgromadzenie beneficjentów, które podejmuje najważniejsze decyzje związane z funkcjonowaniem fundacji rodzinnej.
Właściwe planowanie sukcesji umożliwia zarówno zmniejszenie obciążeń podatkowych jak również zarządzanie majątkiem przekazanym dla określonego przedsięwzięcia. Dotychczas zagraniczna fundacja prywatna była wykorzystywana zarówno w firmach rodzinnych (do ochrony majątku fundacji rodzinnej), jak również innych podmiotach chcących zapewnić ochronę marki, a także majątku wypracowanego w ramach prowadzenia działalności gospodarczej.
Transfer zagranicznych fundacji do Polski
Projekt ustawy o fundacji rodzinnej w Polsce zawiera uzasadnienie, w którym zwrócono uwagę na fakt, że wielu przedsiębiorców zdecydowało się na założenie fundacji prywatnej, która miała siedzibę za granicą. W zależności od państwa, w którym zostały utworzone, mogą również korzystać z licznych preferencji podatkowych, np. zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym. Fundacje zagraniczne funkcjonują m.in. w takich państwach, jak Panama (Private Interests Foundation), Liechtenstein (Stiftung), Holandia (Stichting) czy Austria (Privatstiftung).Fundator może elastycznie kształtować statut fundacji i sposób realizacji wyznaczonych przez niego celów. Fundacja będzie właścicielem przekazanego majątku, stąd wierzyciele osobiści zarówno beneficjentów, jak i fundatora nie będą mieli dostępu do jej aktywów (jest ona podmiotem niezależnym od fundatora i beneficjentów).
Jednym z założeń, które zawierał projekt ustawy o fundacji rodzinnej w Polsce było ustalenie możliwości powrotu majątku fundacji zagranicznych na terytorium polski.
Prace nad projektem ustawy o fundacji rodzinnej w Polsce
Do czasu wprowadzenia ustawy o fundacji rodzinnej polskie przepisy nie dawały korzystnej alternatywy dla przeniesienia majątku do fundacji zagranicznych. Aktualnie jednak polska fundacja rodzinna może służyć przekazaniu majątku członkom najbliższej rodziny bez ryzyka rozdrobnienia firmy czy głównych aktywów np. nieruchomości w wyniku spadkobrania. Fundacja rodzinna nie musi jednocześnie realizować celów publicznych. Zamiast tego jej beneficjenci mogą korzystać z majątku przekazanego przez fundatora fundacji rodzinnej na zasadach określonych w statucie.
Rozwiązanie to rozszerza możliwości dotyczące skutecznego planowania i wykorzystania wypracowanego dorobku i wpłynie na opłacalność sukcesji także z uwzględnieniem podmiotów zagranicznych.
Wycofanie majątku z zagranicznej fundacji do Polski
Mimo korzyści wynikających z braku rozdrobnienia majątku oraz określonego dostępu do składników tego majątku przez beneficjentów fundacji (braku dostępu wierzycieli osobistych fundatora) ewentualne wycofanie odziedziczonych składników majątku z fundacji wiąże się z szeregiem problemów, w tym związanych z obowiązkami podatkowymi w innych krajach, co wskazujemy poniżej.
Wycofanie składników majątku z niezależnego od beneficjentów podmiotu, jakim jest fundacja zagraniczna i przekazanie ich w formie np. darowizny na rzecz beneficjentów będzie wiązać się z powstaniem po ich stronie przychodu do opodatkowania, co w przypadku dziedziczenia poszczególnych składników w Polsce by nie wystąpiło.
Przekazanie majątku do fundacji w Polsce
W Polsce fundacja rodzinna może zostać założona wspólnie przez więcej niż jedną osobę (np. przez małżonków), ale dotyczy to wyłącznie fundacji rodzinnej zakładanej na podstawie aktu założycielskiego za życia fundatora lub fundatorów.
Fundacja ustanowiona w testamencie może mieć z kolei tylko jednego fundatora, a to z uwagi na fakt, że polskie prawo nie pozwala na sporządzanie tzw. testamentów wspólnych. Analogiczna regulacja występuje w Księstwie Lichtensteinu, Austrii oraz w Szwajcarii. Fundacje prywatne mogą zostać założone zarówno za życia, jak również po śmierci fundatora.
Jeśli poruszamy tematykę osoby założyciela fundacji rodzinnej, należy zwrócić uwagę, że na gruncie prawa polskiego fundatorem może być jedynie osoba fizyczna, co różni się od rozwiązań wykorzystywanych w ramach zagranicznych fundacjach rodzinnych. W Austrii, Księstwie Lichtensteinu oraz Szwajcarii dopuszczono możliwość założenia fundacji zarówno przez osobę fizyczną, jak i przez osobę prawną.
Wykorzystanie zagranicznych fundacji
Przepisy prawa w Austrii nie wprowadzają ograniczeń dotyczących celów działania fundacji prywatnej – mogą to być zarówno cele prywatne fundatora, jak i innych osób. Fundacja rodzinna w Liechtensteinie może działać w dowolnym celu określonym przez fundatora. Zmiana celu fundacji jest dozwolona jedynie wtedy, gdy zmiana ta spowodowana jest niemożnością spełnienia pierwotnego celu fundacji, a nowy cel będzie jak najbliższy woli fundatora. Majątek fundacji prywatnej w Szwajcarii może być przeznaczany jedynie na cel wskazany przez fundatora, którym jest zwykle przyniesienie korzyści konkretnej rodzinie w postaci sfinansowania edukacji czy pomocy w przypadku problemów ze zdrowiem. Majątek fundacji rodzinnej nie może być przeznaczany na bieżące potrzeby członków rodziny fundatora.
W Polsce celem wprowadzenia ustawy o fundacji rodzinnej było wzmocnienie narzędzi prawnych do przeprowadzenia procesów sukcesyjnych. Fundacja rodzinna uzupełniła testamenty, zapisy, polecenia i darowizny na wypadek śmierci i stworzyła kolejny sposób na przekazanie następcom możliwości korzystania z dorobku życiowego spadkodawców. Fundacja umożliwia bowiem gromadzenie majątku, a jednocześnie zaspokajanie potrzeb beneficjentów, którzy co do zasady są członkami rodziny fundatora – choć mogą to być również inne osoby i podmioty. Regulacja ustawy o fundacji rodzinnej w Polsce jest więc w tym zakresie najbardziej zbliżona do fundacji prywatnej w Austrii.
Koszty i obowiązki związane z fundacją prywatną za granicą
Kolejnym istotnym zagadnieniem jest fundusz założycielski fundacji. Fundator podczas wyposażenia fundacji w aktywa na gruncie prawa polskiego zobowiązany jest do wniesienia mienia o wartości wynoszącej co najmniej 100 000 zł. Za granicą kwoty minimalnego kapitału założycielskiego fundacji rodzinnej przedstawiają się następująco: w Austrii – 70 000 euro, w Szwajcarii – 50 000 franków szwajcarskich, w Lichtensteinie – 30 000 franków szwajcarskich.
Dodatkowo przy takim rozwiązaniu uwzględnić trzeba koszty stworzenia i prowadzenia tego typu struktury. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w zależności od zasad opodatkowania dochodu zagranicznej fundacji prywatnej w państwie jej siedziby, rozkładu praw głosu w jej zarządzie i przysługujących uprawnień w związku ze statusem fundatora lub beneficjenta, fundacja taka może być uznana za zagraniczną jednostkę kontrolowaną. W efekcie może zaistnieć konieczność rozliczeń podatkowych z tytułu dochodów fundacji zarówno w państwie jej siedziby, jak i w Polsce (miejscu zamieszkania fundatora lub beneficjenta).
Nie można również zapomnieć o obowiązującym podatku od dochodów z niezrealizowanych zysków (tzw. exit tax). Darowizna udziałów lub innych składników majątkowych do fundacji, gdy ich wartość rynkowa przekroczy 4 000 000 zł, może podlegać opodatkowaniu w Polsce. Skutki podatkowe funkcjonowania zagranicznej fundacji zależą od bardzo wielu zmiennych czynników, dlatego przed jej założeniem należy przeprowadzić szczegółową analizę.
Gdzie najlepiej założyć fundację prywatną?
Fundacja prywatna w Liechtensteinie
Fundacja prywatna w Liechtensteinie niewątpliwie ma wiele zalet. Warto jednak pamiętać, że organem reprezentacyjnym i zarządzającym fundacją jest Rada Fundacji. Organ ten składa się z kilku osób wskazanych przez Fundatora, przy czym jeden z członków Rady Fundacji musi posiadać obywatelstwo Liechtensteinu lub siedzibę w tym kraju i uzyskać odpowiednie kwalifikacje.
Fundacja prywatna w Austrii
W Austrii fundator ma szerokie uprawnienia co do kształtowania ustroju fundacji na etapie jej powołania w akcie założycielskim i ustanowieniu jej statutu. W przypadku braku odmiennej woli fundatora fundacją prywatną zarządza rada, która składa się z co najmniej trzech członków. Aktualnie założenie fundacji prywatnej w Austrii wiąże się jednak z opodatkowaniem wyższym niż dotychczas.
Fundacja prywatna w Szwajcarii
Pod względem swobody kształtowania struktury fundacja prywatna w Szwajcarii jest zbliżona do regulacji w Polsce. Strukturę i zasady działania fundacji rodzinnej określa fundator w akcie powołania fundacji. Organem zarządzającym fundacją rodziną może być rada fundacji albo zarząd. Fundacja rodzinna w Szwajcarii uważana jest za podmiot gwarantujący w dużym stopniu prywatność fundatorowi oraz beneficjentom fundacji zgodnie z wolą fundatora. Aktualnie fundacja prywatna w Szwajcarii nie jest popularnym rozwiązaniem, także z powodów podatkowych. Szacuje się, że tylko 1% fundacji zakładanych w tym kraju zmierza do zabezpieczenia majątku prywatnego.
Fundacja prywatna w Polsce
W Polsce ustawa o fundacji rodzinnej reguluje tylko podstawowe zasady działania zarządu, rady nadzorczej oraz zgromadzenia beneficjentów. Fundacja rodzinna działa na podstawie statutu fundacji (a także regulaminów), a fundator ma niemal nieograniczoną swobodę w zakresie ustalenia zasad działania fundacji rodzinnej. Biorąc pod uwagę elastyczność tworzenia struktury fundacji a także preferencyjne opodatkowanie (efektywna stawka podatku płaconego przez fundację to ok. 13%) można powiedzieć, że jest to rozwiązanie szyte na miarę potrzeb przedsiębiorców, którzy długo oczekiwali na wprowadzenie tej instytucji w Polsce.
Jacek Miłaszewski
Krzysztof Binkowski
