Kontrola podatkowa ma na celu sprawdzenie, czy podatnik wywiązuje się ze swoich obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Aby cel ten mógł być skutecznie realizowany, kontrolującym przysługuje szereg uprawnień. Jednocześnie warto pamiętać, że kontrolujący posiadają nie tylko uprawnienia, ale również określone obowiązki.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się, jakie uprawnienia i obowiązki mają kontrolujący podczas kontroli celno-skarbowej, zapoznaj się z artykułem Uprawnienia i obowiązki kontrolującego przy kontroli celno-skarbowej.
Uprawnienia kontrolujących
Kontrolujący w zakresie wynikającym z upoważnienia do przeprowadzenia kontroli są w szczególności uprawnieni do:
- wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego;
- wstępu do lokali mieszkalnych za zgodą kontrolowanego, jeżeli jest to niezbędne do zweryfikowania zgodności stanu faktycznego z danymi wynikającymi ze złożonej przez podatnika deklaracji oraz z innych dokumentów potwierdzających poniesienie wydatków na cele mieszkaniowe;
- żądania okazania majątku podlegającego kontroli oraz do dokonania jego oględzin;
- żądania udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w formie elektronicznej;
- zbierania innych niezbędnych materiałów w zakresie objętym kontrolą;
- zabezpieczania zebranych dowodów;
- legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli;
- żądania przeprowadzenia spisu z natury;
- przesłuchiwania świadków, kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego, pracowników oraz osób współdziałających z kontrolowanym;
- zasięgania opinii biegłych.
Na czas trwania kontroli kontrolujący może również żądać wydania za pokwitowaniem próbek towarów, a także akt, ksiąg i dokumentów w razie powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że są one nierzetelne lub gdy podatnik nie zapewnia kontrolującym warunków umożliwiających wykonywanie czynności kontrolnych związanych z badaniem tej dokumentacji.
Ponadto, kontrolujący ma prawo do przeglądania akt postępowania przygotowawczego i sądowego, akt spraw sądowych, a także dokumentów zawierających informacje niejawne lub stanowiące tajemnicę zawodową oraz sporządzania z nich odpisów i notatek.
W razie uzasadnionej potrzeby kontrolujący może wezwać do pomocy organy Policji, Straży Granicznej lub straży miejskich (gminnych), jeżeli trafi na opór uniemożliwiający lub utrudniający przeprowadzenie czynności kontrolnych, albo zwrócić się o ich asystę, gdy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że na taki opór natrafi.
Kontrolujący za zgodą kontrolowanego ma prawo dokonania oględzin budynku lub lokalu mieszkalnego kontrolowanego, jeżeli zostanie spełniona przynajmniej jedna z poniższych przesłanek:
- zostały one wskazane jako miejsce wykonywania działalności gospodarczej lub jako siedziba kontrolowanego,
- jest to niezbędne dla ustalenia lub określenia wysokości zobowiązania podatkowego lub podstawy opodatkowania,
- jest to niezbędne do zweryfikowania faktu poniesienia wydatków na cele mieszkaniowe uprawniających do skorzystania z ulg podatkowych.
Jeśli nie wyrazimy zgody na dokonanie oględzin, kontrolujący będą musieli w tym celu uzyskać zgodę prokuratora rejonowego. Zgoda prokuratora wymagana jest również w celu dokonania oględzin połączonych z przeszukaniem lokali mieszkalnych, innych pomieszczeń lub rzeczy, jeżeli powzięto informację o prowadzeniu niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej albo w przypadku gdy są tam przechowywane przedmioty, księgi podatkowe, akta lub inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie istnienia obowiązku podatkowego lub określenie wysokości zobowiązania podatkowego.
Obowiązki kontrolujących
Do podstawowych obowiązków kontrolujących należą m.in.:
- co do zasady zawiadomienie kontrolowanego o zamiarze przeprowadzenia kontroli oraz doręczenie upoważnienia do jej przeprowadzenia;
- okazanie legitymacji służbowej;
- zawiadomienie kontrolowanego o każdym przypadku niezakończenia kontroli w terminie wskazanym w upoważnieniu;
- dokonywanie czynności kontrolnych w obecności reprezentanta kontrolowanego lub pełnomocnika (chyba że kontrolowany zrezygnuje z prawa uczestniczenia w czynnościach kontrolnych);
- zawiadomienie kontrolowanego o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków lub opinii biegłych przynajmniej na 3 dni przed terminem ich przeprowadzenia, a dowodu z oględzin nie później niż bezpośrednio przed podjęciem tych czynności (chyba że kontrolowany jest nieobecny, a okoliczności sprawy uzasadniają natychmiastowe przeprowadzenie dowodu);
- dokumentowanie przebiegu kontroli w protokole kontroli;
- doręczenie egzemplarza protokołu kontroli kontrolowanemu;
- rozpatrzenie zastrzeżeń kontrolowanego do protokołu kontroli.
Czeka Cię kontrola rozliczeń podatkowych? Zapoznaj się z naszym Przewodnikiem po kontroli, w którym znajdziesz więcej odpowiedzi na nurtujące Cię pytania.
Wojciech Czernik
Michał Markiewicz