Ze względu na charakter tzw. „twardej kontroli”, w ramach kontroli celno-skarbowej kontrolujący mają dużo szerszy zakres uprawnień, niż przy kontroli podatkowej.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się, jakie uprawnienia i obowiązki mają kontrolujący podczas kontroli podatkowej, zapoznaj się z artykułem Uprawnienia i obowiązki kontrolującego przy kontroli podatkowej.
Uprawnienia kontrolujących
Podczas kontroli celno-skarbowej kontrolującym przysługuje m.in. uprawnienie do:
- żądania udostępniania akt, ewidencji, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli celno-skarbowej oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w postaci elektronicznej oraz do żądania przekazania w postaci elektronicznej całości lub części ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznych nośnikach danych w przypadku prowadzenia ksiąg podatkowych przy użyciu programów komputerowych;
- wstępu, przebywania i poruszania się na gruncie oraz w budynku, lokalu lub innym pomieszczeniu kontrolowanego;
- dokonywania oględzin;
- legitymowania lub ustalania w inny sposób tożsamości osób, jeżeli jest to niezbędne na potrzeby kontroli;
- przesłuchiwania kontrolowanego lub świadków;
- przeszukiwania lokali, w tym lokali mieszkalnych, innych pomieszczeń i miejsc oraz rzeczy, w tym z użyciem urządzeń technicznych i psów służbowych;
- zasięgania opinii biegłych;
- zabezpieczania zebranych dowodów;
- żądania przeprowadzenia spisu z natury;
- sporządzania szkiców, kopiowania, filmowania, fotografowania oraz dokonywania nagrań dźwiękowych;
- zbierania innych niezbędnych materiałów w zakresie objętym kontrolą celno-skarbową;
- badania towarów, surowców, półproduktów i wyrobów, w tym pobrania próbek towarów, surowców, półproduktów i wyrobów gotowych, w celu ich zbadania;
- żądania powtórzenia, jeżeli to możliwe, każdej czynności, w wyniku której uzyskuje się dane o przyjmowanych, wydawanych lub wprowadzanych do procesu produkcyjnego surowcach, materiałach, produkcji w toku i półproduktach oraz uzyskanych produktach, wyrobach gotowych i wysokości strat produkcyjnych;
- żądania zamknięcia dokumentacji dotyczącej towarów i czynności podlegających kontroli celno-skarbowej w celu umożliwienia porównania stanu rzeczywistego ze stanem ewidencyjnym;
- uczestniczenia w podlegających kontroli celno-skarbowej czynnościach w zakresie produkcji, przemieszczania i zużycia wyrobów akcyzowych, w szczególności ich wytwarzania, uszlachetniania, przerabiania, skażania, rozlewu, przyjmowania, magazynowania, wydawania, przewozu i niszczenia, oraz w zakresie stosowania i oznaczania tych wyrobów znakami akcyzy;
- żądania złożenia wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli celno-skarbowej;
- nakładania zamknięć urzędowych na urządzenia, pomieszczenia, naczynia oraz środki przewozowe.
Analogicznie jak w przypadku kontroli podatkowej, kontrolujący mają prawo do przeglądania akt postępowania przygotowawczego i sądowego, akt spraw sądowych, a także dokumentów zawierających informacje niejawne lub stanowiące tajemnicę zawodową oraz sporządzania z nich odpisów i notatek. Ponadto w określonych przypadkach kontrolujący może wezwać pomocy albo zwrócić się o asystę organu Policji, Straży Granicznej lub straży miejskiej (gminnej).
W granicach niezbędnych do dokonywania oględzin, legitymowania osób oraz przeszukiwania lokali albo w celu uniknięcia bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa osób lub mienia kontrolujący są również uprawnieni do wydawania osobom poleceń określonego zachowania się.
Przeszukanie lokalu mieszkalnego przez kontrolujących wymaga natomiast uzyskania zgody prokuratora rejonowego. Kontrolujący mogą dokonać przeszukania bez zgody prokuratora tylko w przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że w miejscu przeszukania znajdują się dowody. W takiej sytuacji przeszukanie podlega późniejszemu zatwierdzeniu przez właściwego prokuratora rejonowego. W razie odmowy zatwierdzenia przeszukania materiały i informacje zebrane w toku czynności nie mogą stanowić dowodu w kontroli celno-skarbowej, kontroli podatkowej, postępowaniu podatkowym, postępowaniu celnym lub postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.
Jeszcze więcej uprawnień posiadają kontrolujący będący funkcjonariuszami Służby Celno-Skarbowej. W określonych sytuacjach są oni bowiem dodatkowo uprawnieni m.in. do przeprowadzania rewizji towarów, wyrobów i środków przewozowych, przeszukania osób, konwoju i strzeżenia towarów, kontroli przesyłek pocztowych, zatrzymywania pojazdów i wykonywania innych czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego, a także przeprowadzenia kontroli rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika środka przewozowego.
Obowiązki kontrolujących
Podczas kontroli celno-skarbowej kontrolujący co do zasady mają m.in. obowiązek:
- doręczyć kontrolowanemu upoważnienie do przeprowadzenia kontroli;
- okazać legitymację służbową na żądanie kontrolowanego;
- zawiadomić kontrolowanego o każdym przypadku niezakończenia kontroli w terminie wskazanym w upoważnieniu;
- zawiadomić kontrolowanego o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków lub opinii biegłych przynajmniej na 3 dni przed terminem ich przeprowadzenia, a dowodu z oględzin nie później niż bezpośrednio przed podjęciem tych czynności (chyba że kontrolowany jest nieobecny, a okoliczności sprawy uzasadniają natychmiastowe przeprowadzenie dowodu);
- sporządzić i doręczyć kontrolowanemu wynik kontroli.
Czeka Cię kontrola rozliczeń podatkowych? Zapoznaj się z naszym Przewodnikiem po kontroli, w którym znajdziesz więcej odpowiedzi na nurtujące Cię pytania.
Wojciech Czernik
Michał Markiewicz