Naruszenie przepisów karnych skarbowych może wiązać się z istotnymi konsekwencjami. Cześć z nich można jednak ograniczyć korzystając z instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności.
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności – przesłanki
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest jedną z instytucji uregulowanych w Kodeksie karnym skarbowym. Innym przykładem podobnej regulacji, występującej w postępowaniu karnym skarbowym , jest instytucja tzw. czynnego żalu, o którym pisaliśmy w artykule Od kwietnia 2020 r. czynny żal złożysz również przez internet
Podmiot, chcący skorzystać z dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, powinien w pierwszej kolejności zbadać, czy zostały spełnione wszystkie warunki przewidziane w regulujących je przepisach prawa, a mianowicie:
- wina i okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie mogą budzić wątpliwości;
- czyn zabroniony nie może stanowić przestępstwa skarbowego zagrożonego karą ograniczenia wolności albo karą jej pozbawienia (z instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności mogą skorzystać osoby, które popełniły wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe zagrożone wyłącznie karą grzywny);
- przestępstwo skarbowe nie zostało popełnione w warunkach uzasadniających zastosowanie nadzwyczajnego obostrzenia kary;
- w przypadku przedmiotu, który ulega przepadkowi, nie zostało zgłoszone żądanie osoby trzeciej (tzw. interwencja).
Po weryfikacji wystąpienia wszystkich powyższych przesłanek, podmiot może złożyć wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
Przykład
Podatnik uchylając się od opodatkowania nie ujawnił właściwemu organowi przedmiotu i podstawy opodatkowania w wysokości 50.000 zł. W Kodeksie karnym skarbowym czyn ten podlega karze grzywny, karze pozbawienia wolności albo obu tym karom łącznie. W związku z faktem, że jedną z kar przewidzianą za to przestępstwo skarbowe jest kara pozbawienia wolności, podatnik nie będzie mógł wystąpić o zastosowanie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności.
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności – procedura
Ustawodawca wprowadził obowiązek informowania sprawcy przestępstwa lub wykroczenia skarbowego o prawie do złożenia wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Pouczenie takie powinno mieć miejsce przed pierwszym przesłuchaniem strony.
Podatnik, który zdecyduje się skorzystać z powyższego uprawnienia, powinien złożyć wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności do organu prowadzącego postępowanie karne skarbowe (urząd skarbowy lub urząd celno-skarbowy). Podatnik ma ograniczony czas na złożenie wniosku, powinien on bowiem wpłynąć, zanim przedmiotowy organ wniesie do sądu akt oskarżenia.
Następnie przedmiotowy wniosek jest weryfikowany przez organ prowadzący postępowanie karne skarbowe. Jeżeli organ ten uzna, że wniosek spełnia wymogi formalne, a także uzna, że jest on zasadny, wnosi go do sądu zamiast aktu oskarżenia.
Oprócz samego złożenia wniosku Kodeks karny skarbowy wymaga, aby wnioskujący o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności dodatkowo zapłacił:
- należność publicznoprawną, która została uszczuplona – jeżeli w związku z przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie tej należności i nie została ona wcześniej uiszczona,
- kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony,
- zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania.
Podmiot wnioskujący o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności może być także zobowiązany do wyrażenia zgody na przepadek określonych przedmiotów.
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności – uznanie organu
Należy pamiętać, że organ prowadzący postępowanie karne skarbowe ma prawo, a nie obowiązek złożenia do sądu wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności zamiast aktu oskarżenia. Tym samym nawet w przypadku spełnienia wszystkich wskazanych przesłanek to od uznania ww. organu będzie zależało, czy wniosek ten zostanie rozpatrzony.
Przykład
Wniosek podatnika, który spełniał wymogi formalne, nie został przez organ prowadzący postępowanie karne skarbowe wniesiony przed sąd. Zamiast wniosku do sądu trafił akt oskarżenia. Wskazany organ działał zgodnie z prawem.
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności – orzeczenie
Wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności podlega rozpatrzeniu przez sąd. W efekcie wydany zostaje wyrok, w którym sąd orzeka:
- tytułem kary grzywny kwotę uiszczoną przez sprawcę przy składaniu wniosku o zwolnienie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności,
- przepadek przedmiotów (w takich granicach, w jakich sprawca wyraził na to zgodę, a w razie niemożności ich złożenia – uiścił ich równowartość pieniężną).
Dla podmiotu wnioskującego o dobrowolnego poddanie się odpowiedzialności istotny jest fakt, że orzeczenie pozytywne (akceptujące dobrowolne poddanie się odpowiedzialności) zastępuje wyrok skazujący za popełnienie wykroczenia lub przestępstwa skarbowego. Dodatkowym pozytywnym aspektem takiego rozstrzygnięcia jest fakt, że nie podlega ono wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego.
Jednakże w przypadku, gdy sąd orzeknie, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, niezwłocznie zwraca sprawę organowi prowadzącemu postępowanie karne skarbowe. Należy dodać, że decyzja wydana w tym zakresie ma formę postanowienia, które nie podlega zaskarżeniu.
Jak widać instytucja dobrowolnego poddania się odpowiedzialności ma zachęcić podatników do współpracy z organami prowadzącymi postępowania karne skarbowe, co w konsekwencji wiąże się z szybszym i efektywniejszym (a co za tym idzie również bardziej ekonomicznym) prowadzeniem postępowań w tym zakresie. Jeżeli wina podatnika jest oczywista przedstawiona instytucja jest opcją wartą zastanowienia.
Jeżeli potrzebujesz pomocy w toczącym się postępowaniu karnym skarbowym skontaktuj się z naszymi Specjalistami!
Paulina Sandomierz