Zasiadanie w organach spółki kapitałowej, prócz prestiżu, niesie również za sobą szereg obowiązków. Członkowie zarządu spółki powinni sumiennie wykonywać swoje zadania i dokładać należytej staranności przy pełnieniu tej funkcji. Niedopełnienie tego obowiązku może ich narazić na odpowiedzialność odszkodowawczą względem spółki. Przyjmuje się powszechnie, że udzielenie członkowi zarządu absolutorium przez zgromadzenie wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo walne zgromadzenie spółki akcyjnej wyłącza jego odpowiedzialność względem spółki za decyzje podjęte w okresie, którego absolutorium dotyczy. Są jednak sytuacje, w których mimo udzielenia skwitowania członkom organów, możliwe jest pociągniecie ich do odpowiedzialności za szkody, które spółka poniosła w wyniku ich działań.
Należyta staranność członków zarządu
Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, członkowie organów spółek, w tym członkowie zarządu, zobowiązani są do dochowania szczególnej staranności przy zarządzaniu spółką, albowiem sprawowana przez nich funkcja ma charakter zawodowy. Więcej na temat zarządu w spółce z o.o. przeczytasz w artykule Czym jest zarząd w spółce z o.o.?
Zawodowy charakter funkcji oznacza, że członek zarządu powinien posiadać odpowiednie doświadczenie oraz wiedzę (np. prawną czy ekonomiczną), aby prawidłowo zarządzać spółką, w której zarządzie zasiada. Jeśli członek zarządu swoim zawinionym działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki wyrządzi spółce szkodę, może on ponieść z tego tytułu odpowiedzialność odszkodowawczą. Przepisy dotyczące odpowiedzialności członków organów spółki mają charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że nie mogą zostać ograniczone ani wyłączone w umowie spółki.
Powszechnie przyjmuje się, że przed takimi roszczeniami ze strony spółki chroni absolutorium (nazywane także skwitowaniem) z wykonanych przez członka zarządu obowiązków. Absolutorium jest, co do zasady, udzielane raz do roku w ramach zwyczajnego zgromadzenia wspólników, którego przedmiotem obrad jest również rozpatrzenie sprawozdania finansowego spółki oraz sprawozdanie zarządu z działalności spółki za ubiegły rok. Udzielenie absolutorium członkom zarządu stanowi wyraz akceptacji ich działalności oraz stanowi podstawę do wyłączenia ich odpowiedzialności odszkodowawczej względem spółki. Zasada ta ma jednak pewne wyjątki.
Kiedy absolutorium nie chroni członków zarządu spółki
Pomimo otrzymania przez członka organu spółki skwitowania, może on zostać pociągnięty do odpowiedzialności przez spółkę, bowiem udzielenie absolutorium nie ma charakteru bezwzględnego. Sytuacja taka może mieć miejsce przede wszystkim w przypadku, w którym decyzja o udzieleniu absolutorium została podjęta na podstawie niepełnych lub nieprawdziwych informacji. Nie jest bowiem wykluczone, że po podjęciu uchwały w przedmiocie udzielenia absolutorium, wyjdą na jaw okoliczności i fakty, które nie były znane wspólnikom w chwili udzielania skwitowania zarządowi za dany okres. W sytuacji takiej udzielone członkowi zarządu absolutorium nie chroni go przed ewentualnymi roszczeniami odszkodowawczymi spółki. Absolutorium odnosi bowiem skutki tylko w zakresie spraw i informacji, które były znane zgromadzeniu wspólników przy podejmowaniu uchwały.
Kiedy spółka poweźmie informację o faktach nieznanych jej w momencie udzielania absolutorium, może skierować roszczenia przeciwko członkowi zarządu pomimo udzielenia mu skwitowania. Powszechnie przyjmuje się przy tym, że w takiej sytuacji nie ma konieczności „cofnięcia” uchwały o udzieleniu absolutorium np. poprzez podjęcie nowej uchwały, jak również nie jest konieczne wystąpienie do sądu z wnioskiem o uchylenie uchwały w przedmiocie udzielenia absolutorium. Skoro bowiem skwitowanie zostało udzielone odnośnie do faktów znanych wspólnikom, to tylko w tym zakresie, chroni ono członka zarządu. Udzielone absolutorium nie rozciąga się natomiast na informacje nieznane zgromadzeniu wspólników (np. zatajone przez członka zarządu) w chwili podejmowania uchwały, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że nie jest koniecznym uchylenie uchwały w tym zakresie lub cofnięcie absolutorium przed skierowaniem roszczeń w stosunku do członka zarządu.
Co więcej, zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, udzielone absolutorium nie chroni członków zarządu w przypadku wytoczenia przeciwko nim powództwa przez wspólnika spółki na podstawie art. 295 kodeksu spółek handlowych. Wspólnik jest bowiem uprawniony do dochodzenia w imieniu spółki roszczeń odszkodowawczych, jeśli nie dokonała tego sama spółka, a członek zarządu, który wyrządził spółce szkodę nie może powoływać się ani na uchwałę udzielającą mu absolutorium ani na dokonane wobec niego przez spółkę zrzeczenie się roszczeń o odszkodowanie.
Członek zarządu nie może również powoływać się na uchwałę udzielającą mu absolutorium w sytuacji, w której uchwała ta została uchylona przez sąd w wyniku jej zaskarżenia, np. w związku z powzięciem uchwały pomimo braku kworum ustanowionego w umowie spółki albo powzięcie uchwały inną większością głosów niż jest to wymagane przez umowę spółki.
Bezpieczeństwo członków zarządu
Jak zostało przedstawione, nie ma rozwiązania, które gwarantowałoby członkowi zarządu pełne bezpieczeństwo w zakresie roszczeń ze strony spółki. Aby zminimalizować ryzyka, członkowie zarządu powinni dbać o kompletność i rzetelność przedstawianych dokumentów i informacji, jak również wspierać się opiniami i analizami sporządzonymi przez specjalistów z danych dziedzin. Oczywiście samo zlecenie zewnętrznemu podmiotowi wydania opinii w konkretnej sprawie nie wyłącza automatycznie odpowiedzialności członka zarządu, to jednak może stanowić dowód na dołożenie należytej staranności przy sprawowaniu przez niego swojej funkcji, a w konsekwencji, uchronić go przed roszczeniami spółki.
Marta Żminkowska