Artykuły | Mniejszościowi

Zgodnie z naszym Raportem o sporach wspólników, czas uzyskania prawomocnego wyroku w sprawie sporu wspólników to średnio 3 i pół roku. Z naszego artykułu dowiesz się, jak zapobiec potencjalnemu sporowi wspólników i jak uchronić się przed długoletnim procesem sądowym. Dużo łatwiej i szybciej jest bowiem zapobiegać wystąpieniu sporu, niż doprowadzić do zakończenia konfliktu, który już wystąpi.

Jakie kwestie zabezpieczyć na wypadek sporu wspólników?

Na podstawie naszych doświadczeń ze sporami wspólników wyodrębniliśmy kilka kluczowych kwestii, których błędne uregulowanie albo nieporuszenie w umowie spółki lub w dodatkowych porozumieniach wspólników może w przyszłości doprowadzić do sporu ze wspólnikiem. Poniżej przedstawiamy kwestie, co do których należy zwrócić szczególną uwagę:

Polityka dywidendowa – przepisy Kodeksu spółek handlowych nie przewidują w jaki sposób spółka powinna rozporządzać swoim zyskiem, pozostawiając tą kwestię uznaniu zgromadzenia wspólników. W praktyce wspólnik mniejszościowy nie ma więc realnego wpływu na rozporządzanie zyskiem, który decyzją pozostałych wspólników może być regularnie pozostawiany w spółce. Jest to sytuacja niekorzystna dla wspólników chcących uczestniczyć w korzyściach finansowych wypracowywanych przez spółkę. Z drugiej strony permanentna wypłata większości zysku spółki może ograniczać jej rozwój.

Wartym rozważenia sposobem ograniczającym przyszłe spory na tle wypłaty zysków ze spółki jest zawarcie w umowie spółki lub dodatkowym porozumieniu tzw. polityki dywidendowej, a więc dokumentu określającego jak przeznaczane są zyski spółki. Najczęściej sprowadza się to do określenia jaki procent zysku i w jakich przypadkach powinien być wypłacany wspólnikom jako dywidenda, a ile zysku powinno pozostać w spółce.

Przykład:

Wspólnik A ma 1/3 udziałów, a Wspólnik B ma 2/3 udziałów i zasiada w Zarządzie spółki XYZ sp. z o.o. Spółka od 5 lat na koniec każdego roku obrotowego odnotowuje zysk. Umowa spółki nic nie stanowi na temat wypłaty zysku. Wspólnik A chciałby, aby zysk został wypłacany wspólnikom w formie dywidendy, podczas gdy Wspólnik B wolałby przeznaczać go na dalszy rozwój spółki. Układ udziałów wspólników sprawia jednak, że Wspólnik B mógłby samodzielnie przegłosowywać pozostawienie zysku w spółce, tym bardziej, że pobiera wynagrodzenie z tytułu zarządzania spółką i nie zależy mu tak bardzo na dywidendzie. Wspólnicy jednak przy zakładaniu spółki podpisali politykę dywidendową, zgodne z którą przynajmniej połowa zysku powinna być wypłacana wspólnikom, co chroni interesy Wspólnika A.

Dzięki określeniu polityki dywidendowej, wymieniającej przypadki zobowiązujące do wypłaty dywidendy, wspólnicy mogą zatem uniknąć konfliktów dotyczących przeznaczenia zysku.

Więcej o polityce dywidendowej dowiesz się z naszego artykułu Jak wspólnik mniejszościowy może zagwarantować sobie wypłatę dywidendy?

Zasady wyjścia wspólnika ze spółki – przepisy KSH nie ograniczają z góry możliwości zbywania udziałów, pozwalają jednakże wspólnikom uregulować tą kwestię postanowieniami umowy spółki, w celu większej kontroli wspólników nad składem osobowym spółki. Należy mieć przy tym na uwadze, że taka regulacja powinna być zbalansowana i co do zasady finalnie umożliwiać wspólnikowi rzeczywiste opuszczenie spółki, tak aby wspólnik, w szczególności mniejszościowy, chcący opuścić spółkę, nie stał się tzw. „więźniem korporacyjnym”.

Przykład:

Wspólnik A ma 1/3 udziałów, a Wspólnik B ma 2/3 udziałów w spółce XYZ sp. z o.o. Po wielu latach współpracy Wspólnik A chce sprzedać swoje udziały i opuścić spółkę. Umowa spółki stwierdza jedynie, że zgodę na zbycie udziałów wspólnika musi wyrazić Zgromadzenie Wspólników. Wspólnik B obawia się przystąpienia do spółki nowego wspólnika, nie chce jednocześnie samemu wykupić udziałów Wspólnika A. W konsekwencji Wspólnik B zamierza głosować na Zgromadzeniu Wspólników przeciwko udzieleniu zgody na zbycie udziałów.

W przedstawionym przypadku niewyczerpujące opisanie procedury zbycia udziałów wspólnika może prowadzić do tego, że wspólnik stanie się „więźniem korporacyjnym”, czyli nie będzie mógł w rzeczywistości opuścić spółki np. sprzedając swoje udziały. Częstym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest wskazanie, że spółka odmawiając zgody na sprzedaż udziałów musi przedstawić wspólnikowi zamierzającemu wystąpić ze spółki innego nabywcę, pod rygorem swobodnej sprzedaży udziałów.

Więcej o wyjściu ze spółki z o.o. dowiesz się z naszego artykułu „Sprzedam udziały w spółce z o.o.”, czyli jak przygotować się do wyjścia ze spółki„.

Zasady powoływania zarządu – zgodnie z przepisami KSH, członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. W określonych sytuacjach kodeksowa regulacja może okazać się jednak nieprzystosowana do specyfiki spółki i układu wspólników, co może być przyczyną paraliżu w spółce. W szczególności do takiej sytuacji może dojść w razie sporu między wspólnikami, gdy występuje równy układ sił w spółce niepozwalający na wybranie zarządu na nową kadencję. Warto więc rozważyć wprowadzenie do umowy spółki szczegółowych zasad powoływania zarządu.

Przykład:

Wspólnik A i Wspólnik B mają po połowie udziałów w spółce XYZ sp. z o.o. i oboje pełnią funkcję członka zarządu. Z momentem zatwierdzenia sprawozdania za rok 2023, zgodnie z umową spółki, wygasają ich mandaty członków zarządu. Wspólnicy nie mogą porozumieć się w kwestii wyboru nowego Zarządu spółki i w konsekwencji ze względu na równą liczbę głosów na zgromadzeniu wspólników nowy Zarząd nie może zostać wybrany.

W przedstawionym przypadku, bez niestandardowych zasad dotyczących wyboru zarządu, dostosowanych do specyfiki spółki, firma może w skutek powstania pata decyzyjnego napotkać poważne trudności związane z brakiem zarządu. Rozwiązaniem tego problemu może być np. przyznanie wspólnikom tzw. uprawnień osobistych do wyboru “swoich” członków zarządu i jednoczesne pozbawienie tej kompetencji zgromadzenia wspólników.

Więcej na temat pata decyzyjnego i jego konsekwencji przeczytasz na naszym portalu Doradzamy.to w artykule Gdy brak większości głosów… pojawia się pat decyzyjny!

Zasady podejmowania uchwał wspólników – co do zasady, uchwały wspólników podejmowane są bezwzględną większością głosów, czyli za ich podjęciem musi być oddanych więcej niż 50% oddanych głosów, co w przypadku, gdy jeden wspólnik posiada większość głosów, może prowadzić do podejmowania przez zgromadzenie wspólników decyzji naruszających interesy wspólników mniejszościowych. Z uwagi na tą kwestię należy rozważyć wykorzystanie możliwość umownego uregulowania większości potrzebnej do podjęcia uchwały w poszczególnych kwestiach, które dla danej spółki i jej wspólników mają istotne znaczenie.

Przykład:

Wspólnik A ma 1/3 udziałów, a Wspólnik B ma 2/3 udziałów w spółce XYZ sp. z o.o. Wspólnik B na zgromadzeniu wspólników głosuje za wydzierżawieniem przez spółkę całego jej przedsiębiorstwa podmiotowi konkurencyjnemu należącemu w całości do Wspólnika B za czynsz, którego wysokość odbiega od standardów rynkowych.

W przedstawionym przypadku, nieuwzględnienie charakteru spółki i sposobu jej działania przez brak lub nieprzemyślane określenie zasad podejmowania uchwał przez wspólników może doprowadzić do sporu i długotrwałego procesu w sprawie zaskarżenia takiej uchwały. Rozwiązaniem tej sytuacji jest zastrzeżenie odpowiedniej większości odnośnie najistotniejszych uchwał podejmowanych przez zgromadzenie wspólników, tak aby nie mogły one zostać podjęte wyłącznie głosami wspólnika większościowego.

Więcej na temat Zwyczajnych Zgromadzeń Wspólników dowiesz się z naszego artykułu Zwyczajne zgromadzenie wspólników spółki z o.o. – jak się do niego przygotować?

Grunt to dobrze przygotowana umowa spółki lub porozumienia wspólników

Odpowiednie uregulowanie kluczowych kwestii w umowie spółki może znacząco zmniejszyć ryzyko sporu między wspólnikami i oszczędzić lata stresujących procesów sądowych. Niezależnie od tego, czy chodzi o zasady wypłaty dywidend, zbycia udziałów, powoływania zarządu, podejmowania uchwał, precyzyjnie skonstruowana umowa spółki bądź dodatkowe porozumienia wspólników są fundamentem stabilnego i efektywnego funkcjonowania każdej spółki. Jeśli chcesz mieć pewność, że Twoja umowa spółki jest dobrze przygotowana i dostosowana do specyfiki Twojego biznesu, skontaktuj się z nami. Nasi eksperci pomogą Ci zabezpieczyć Twoje interesy i uniknąć przyszłych problemów. Jeżeli jednak widzisz, że być może nie uda Ci się uniknąć sporu ze swoim wspólnikiem, na temat tego jak przygotować się do sporu między wspólnikami dowiesz się z naszego filmu instruktażowego pt. „Jak przygotować się do sporu między wspólnikami?”.

Autor: Adrian Pluto Prondzinski, Tomasz Rutkowski

Mimo że od 2019 roku Brad Pitt i Angelina Jolie nie są już małżeństwem, do dzisiaj trwa między nimi spór o udziały w spółce prowadzącej winnicę Chateau Miraval we Francji. Historia sławnej pary pokazuje, że brak uregulowania kluczowych zasad funkcjonowania spółki może przynieść negatywne konsekwencje w przypadku sporu między wspólnikami.

Brad Pitt i Angelina Jolie – wspólna spółka

Założona przez Brada Pitta i Angelinę Jolie spółka Quimicum w 2008 roku kupiła winiarnię Chateau Miraval we Francji. Pierwotnie Brad Pitt (za pośrednictwem spółki Mondo Bongo) posiadał 60% udziałów w spółce Quimicum, a Angelina Jolie (za pośrednictwem spółki Nouvel) posiadała 40% udziałów.

W 2014 roku, kiedy para zawarła małżeństwo na terenie swojej winnicy, Pitt podarował Jolie 10% udziałów w Quimicum, co doprowadziło do powstania równego układu sił w spółce. Nowożeńcy mieli podobno ustalić, że żadne z nich nie sprzeda swoich udziałów w winnicy bez zgody drugiego małżonka.

Sprzedaż udziałów bez zgody wspólnika

Miodowe lata sławnej pary nie trwały zbyt długo. Koniec małżeństwa nie był jednak różnoznaczny z zakończeniem konfliktu między ex-małżonkami, który to spór objął również ich wspólną winnicę. Angelina Jolie po rozwodzie sprzedała swoje udziały w spółce Nouvel rosyjskiemu oligarsze Yuriemu Sheflerowi bez wiedzy i zgody Pitta. Tym samym, Shefler stał się pośrednio wspólnikiem Pitta.

W lutym 2022 r. Pitt złożył przeciwko Jolie pozew z uwagi na to, że jego zdaniem dokonana przez Jolie sprzedaż udziałów była niezgodna z ustnym porozumieniem małżonków i miała na celu zaszkodzenie interesom aktora. Sąd na czas trwania postępowania zawiesił wykonywanie praw z 10% udziałów, które Pitt podarował Jolie.

Jak zabezpieczyć się przed podobnym sporem?

Zgodnie z polskim prawem, zbywanie udziałów nie podlega ograniczeniom, chyba że szczególne postanowienia w tym zakresie zostały zawarte w umowie spółki. O tym, w jaki sposób można ograniczyć zbywanie udziałów, piszemy w artykule Jak kontrolować zmiany w składzie wspólników w spółce z o.o. na portalu doradzamy.to.

W przedstawionej historii hollywoodzkiej pary aktorzy nie byli jednak bezpośrednio wspólnikami w spółce prowadzącej winnicę, lecz posiadali udziały za pośrednictwem swoich spółek. Aby w takiej sytuacji zabezpieczyć stałość składu wspólników nie wystarczy wprowadzenie zakazu sprzedawania udziałów w samej spółce. Konieczne jest zakazanie lub ograniczenie zmiany składu osobowego w spółce będącej właścicielem udziałów w danym podmiocie. Bazując na przykładzie Brada i Angeliny – zakaz zbywania powinien obejmować zarówno udziały w spółce Quimicum, jak i udziały w spółkach Nouvel oraz Mondo Bongo.

Tego rodzaju zabezpieczenie stałości składu osobowego w spółce warto przewidzieć w porozumieniu wspólników. Wykonanie zobowiązania w tym zakresie można zabezpieczyć karą umowną, którą wspólnik naruszający będzie musiał zapłacić drugiemu ze wspólników. Więcej na temat porozumień wspólników możesz przeczytać w naszym artykule Porozumienie wspólników – praktyczne kwestie dotyczące uregulowania zasad funkcjonowania spółki poza jej umową na portalu spolkazoo.net.

Adrian Pluto Prondzinski

Martyna Kunke

23.04.2024 r.

Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało początek prac nad projektem nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, która ma przewidywać możliwość złożenia przez wspólnika mniejszościowego powództwa o wystąpienie ze spółki z o.o. Jednym z inicjatorów oraz zagorzałych propagatorów tej zmiany jest Kancelaria PragmatIQ. Jakich zmian przepisów możemy się spodziewać?

Kręta droga do nowelizacji KSH dotyczącej wyjścia wspólnika ze spółki z o.o.

Posiadanie przez wspólnika spółki z o.o. mniejszościowego pakietu udziałów niesie za sobą istotne ryzyka takie jak: możliwość marginalizacji przez wspólników większościowych, pozbawienie możliwości czerpania korzyści finansowych ze spółki, odcięcie od wpływu na sprawy spółki, czy też zablokowanie możliwości opuszczenia spółki przez wspólnika. Najczęściej podłożem takich zdarzeń jest konflikt wspólnika mniejszościowego ze wspólnikami większościowymi. W wielu przypadkach konflikt ten kończy się „uwięzieniem” wspólnika mniejszościowego w spółce i pozbawieniem go możliwości czerpania z niej korzyści przy równoczesnym zablokowaniu możliwości spieniężenia udziałów.

W obliczu tych realiów, niezmiernie ważne stało się stworzenie mechanizmów umożliwiających wspólnikom mniejszościowym wystąpienie w uzasadnionych sytuacjach ze spółki za odpowiednią spłatą. Aktualnie KSH nie przewiduje takiej możliwości w odniesieniu do wspólników spółki z o.o. Wskazanej funkcji nie spełnia zwłaszcza powództwo o wyłącznie wspólnika ze spółki, gdyż mogą z nim wystąpić pozostali wspólnicy, a nie wspólnik “uwięziony” w spółce. O przedstawionym problemie pisaliśmy też na naszym portalu Doradzamy.to w artykule Wspólnik jako więzień spółki. O ograniczeniach w obrocie udziałami raz jeszcze.

Kancelaria PragmatIQ od dłuższego czasu postulowała wprowadzenie do Kodeksu spółek handlowych regulacji umożliwiającej w uzasadnionych sytuacjach wyjście wspólnika mniejszościowego ze spółki z o.o. (z jego inicjatywy). Pisaliśmy o tym chociażby na łamach Przeglądu Prawa Handlowego nr 4/2021 w artykule Zakres ochrony wspólnika mniejszościowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Pozytywnym sygnałem wskazującym na to, że ustawodawca dostrzega opisany problem, było wprowadzenie mechanizmu wystąpienia wspólnika ze spółki z jego inicjatywy w ramach przepisów dotyczących prostej spółki akcyjnej. Nastąpiło to z dniem 1 lipca 2021 roku, wraz z wejściem w życie przepisów regulujących ten nowy rodzaj spółki. W prostej spółce akcyjnej możliwe jest wytoczenie przez mniejszościowego akcjonariusza powództwa o ustąpienie ze spółki. Akcjonariusz chcący skorzystać z tego rozwiązania powinien wykazać, że został rażąco pokrzywdzony przez pozostałych akcjonariuszy bądź przez spółkę. Więcej na ten temat piszemy na naszym portalu Mniejszosciowi.pl w artykule Ustąpienie akcjonariusza z prostej spółki akcyjnej – nowa metoda na wyjście ze spółki.

Regulacje dotyczące prostej spółki akcyjnej to dobry prognostyk – dają nadzieję, że podobny mechanizm znajdzie się również w przepisach KSH regulujących spółkę z o.o.

Inicjatywa Kancelarii PragmatIQ przynosi efekt!

Z problemem „uwięzienia” wspólnika mniejszościowego w spółce z o.o. spotykamy się w pracy naszej Kancelarii bardzo często. Dlatego też, niezależnie od upowszechniania na naszych portalach czy w mediach tej problematyki i przedstawiania celowości uzupełnienia przepisów KSH o regulacje dotyczące wyjścia wspólnika ze spółki, podjęliśmy konkretne inicjatywy mające na celu zmianę obowiązującego prawa.

Jako Kancelaria PragmatIQ przedstawiliśmy uwagi w ramach konsultacji społecznych prowadzonych przez Ministerstwo Aktywów Państwowych nad projektem zmiany KSH obejmującej nowelizację dotyczącą tzw. Prawa holdingowego. Projekt nowelizacji obejmował jedynie możliwość wyjścia ze spółki przez wspólników w grupach spółek, co naszym zdaniem nie jest wystarczające. Zaproponowaliśmy więc wprowadzenie mechanizmów pozwalających na wyjście ze spółki z o.o. pokrzywdzonych wspólników mniejszościowych. O wskazanej kwestii piszemy na naszym blogu Mniejszościowi.pl w artykule Walczymy o lepszą pozycję mniejszościowych!

Ministerstwo odpowiedziało na nasze uwagi wskazując, że zostaną one szerzej rozpatrzone w ramach osobnego projektu. Piszemy o tym w artykule Ministerstwo Aktywów Państwowych odpowiedziało na nasze propozycje zmian w KSH.

Faktycznie tak też się stało. W toku prowadzonej przez naszą Kancelarię korespondencji z Departamentem Prawa Gospodarczego, Wydziałem Prawa Gospodarczego Ministerstwa Sprawiedliwości, w reakcji na nasze propozycje otrzymaliśmy informację o trwaniu prac analityczno-koncepcyjnych zmierzających do ustalenia zakresu koniecznych lub postulowanych zmian w obszarze prawa spółek. Zgodnie z otrzymaną informacją, po zakończeniu tych analiz zostaną podjęte prace nad przygotowaniem projektu nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, która uwzględni m.in. nasz postulat wprowadzenia regulacji umożliwiających wystąpienie ze spółki z o.o. wspólnika mniejszościowego.

Otrzymaliśmy również niewiążącą informację, że z uwagi na zaawansowanie prac przewidywać można, że projekt nowelizacji KSH uwzględniający m. in. proponowane przez nas wystąpienie ze spółki z o.o. wspólnika mniejszościowego powinien zostać opracowany w pierwszej połowie 2024 roku.

Czekamy na propozycję nowelizacji KSH!

Wprowadzenie jasnych przepisów umożliwiających wystąpienie wspólnika ze spółki z o.o. z ważnych powodów mogłoby wreszcie zakończyć problem „uwięzienia” wspólników mniejszościowych w spółkach z o.o. bez perspektywy wyjścia z tych spółek za otrzymaniem odpowiedniej spłaty. Z uwagą i zaciekawieniem czekamy na propozycję nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, która z jednej strony powinna uwzględniać interesy wspólników zamierzających opuścić spółkę, a z drugiej strony w odpowiednim zakresie chronić interesy pozostałych wspólników oraz samej spółki, tak aby proces wystąpienia jednego z udziałowców nie zagrażał jej funkcjonowaniu. Zasadne wydaje się również ograniczenie możliwości skorzystania z tego instrumentu do „ważnych powodów” lub „rażącego pokrzywdzenia”, tak aby nie był on nadużywany przez wspólników.

Mikołaj Stacherski, Tomasz Rutkowski

4 kwietnia 2022 roku Prezydent podpisał ustawę wprowadzającą zmiany w Kodeksie spółek handlowych, która ma wejść w życie w październiku 2022 roku. Jak zmiany wpłyną na funkcjonowanie wspólników mniejszościowych?

Co się zmieni?

Od października tego roku w Kodeksie spółek handlowych pojawi się Dział IV. Będzie on zawierał szereg przepisów odnoszących się do „grupy spółek”, w praktyce określanych jako prawo holdingowe. O tym Co to jest grupa spółek? pisaliśmy już na naszym portalu Doradzamy.to. Wśród szeregu zmian przewidzianych przez ustawę warto wskazać na wprowadzenie takich rozwiązań jak wydawanie wiążących poleceń spółki dominującej (matki) względem spółki zależnej (córki) czy też prawo do wyjścia ze spółki poprzez żądanie odkupu (sell-out), o którym pisaliśmy w artykule Sell out – nowe uprawnienie wspólników mniejszościowych w prawie holdingowym. Dodatkowo poszerzone zostaną kompetencje rad nadzorczych.

Jak zmiany wpłyną na wspólników mniejszościowych?

Zmiany należy odbierać pozytywnie, ponieważ wprowadzają choćby prawo do sell out’u (choć uprawnienie to będzie przysługiwać dość wąskiej grupie wspólników). W związku ze zmianami pojawia się jednak także kilka potencjalnych zagrożeń dla wspólników mniejszościowych, takich jak choćby możliwość przeprowadzenia procedury tzw. squeeze out, o którym pisaliśmy już na wczesnym etapie prac nad prawem holdingowym w artykule Squeeze out również w spółce z o.o.? .

Mikołaj Stacherski

Raport o sporach wspólników przygotowany przez zespół Mniejszosciowi.pl cieszy się coraz większą popularnością. Artykuł o naszej publikacji ukazał się 8 marca 2022 roku na łamach Dziennika Gazety Prawnej.

Czego dotyczą spory wspólników?

W opublikowanym artykule wskazaliśmy, że aż 80% sporów rozstrzyganych przez sądy dotyczyło dwóch głównych kategorii spraw: kwestii finansowych oraz sporów kompetencyjnych na linii zarząd – wspólnicy. Najczęściej spory te dotyczyły takich aspektów jak wypłata dywidendy dla wspólników, wniesienie dopłat, podwyższenie lub obniżenie kapitału zakładowego, a także powołanie lub odwołanie członków organów, podejmowanie przez członka zarządu działań przekraczających zakres zwykłych spraw spółki bez uzyskania wcześniejszej zgody innych organów, działanie członków zarządu na szkodę spółki.

Jak orzekają sądy?

Zgodnie z przeprowadzoną analizą, około 50% powództw w sprawach dotyczących konfliktów korporacyjnych jest uwzględnianych w pierwszej instancji. Jednak biorąc pod uwagę również postępowanie w drugiej instancji, odsetek pozytywnych rozstrzygnięć nie jest tak korzystny dla powodów.

W połączeniu z długotrwałym postępowaniem sądowym, które zgodnie z naszą analizą może trwać w zależności od przedmiotu sporu średnio od dwóch do nawet sześciu lat w obu instancjach, warto zastanowić się, czy obecne przepisy prawa należycie zabezpieczają interesy wspólników spółek z o.o.

Jak zabezpieczyć się przed sporem?

Naszym zdaniem przed sporem można zabezpieczyć się już na etapie zawiązywania nowej spółki. Warto zwrócić szczególną uwagę na umowę spółki oraz towarzyszące jej porozumienia wspólników. Kompleksowe uregulowanie kwestii, które mogą w przyszłości wywołać konflikt korporacyjny z pewnością pozwoli na znalezienie kompromisu w razie zaistnienia pata decyzyjnego albo pozasądowe rozstanie się wspólników i zakończenie wspólnej działalności.

O tym jakie postanowienia warto zawrzeć w umowie spółki, piszemy w artykule 10 kwestii, które należy mądrze określić w umowie spółki na portalu doradzamy.to

Konieczne zmiany w KSH

Jednym z najważniejszych wniosków wynikających z Raportu jest potrzeba wprowadzenia zmian w Kodeksie spółek handlowych, które pozwolą na wystąpienie wspólnika mniejszościowego ze spółki z o.o. Z przeprowadzonej analizy wynika, że w wielu spółkach konflikt rozpoczynał się w wyniku braku możliwości wystąpienia wspólnika mniejszościowego za rynkową spłatą.

W przypadku innych spółek prawa handlowego funkcjonują mechanizmy pozwalające na wyjście wspólnika za odpowiednią spłatą z jego inicjatywy. Obecnie spółka z o.o. pozostaje zatem jedyną formą prawną, dla której nie zostało przewidziane sądowe żądanie wystąpienia ze spółki z inicjatywy pokrzywdzonego wspólnika. Zapowiedzią zmian może być procedowane prawo holdingowe, w szczególności zawarte w projekcie mechanizm sell-out obejmujący również w pewnych warunkach wspólników spółki z o.o. Jest to jednak zaledwie początek zmian, których wdrożenie naszym zdaniem jest niezwykle istotne dla zabezpieczenia interesów wspólników. Więcej na temat sell-out i prawa holdingowego dowiesz się z naszego artykułu Sell out – nowe uprawnienie wspólników mniejszościowych w prawie holdingowym

Pełny tekst artykułu Raport o sporach wspólników. Wnioski z analizy tysiąca orzeczeń sądów powszechnych [ANALIZA] dostępny jest na stronie Dziennika Gazety Prawnej.

Zapoznaj się z Raportem o sporach wspólników – szczegółową analizą 1.000 orzeczeń przygotowaną przez specjalistów mniejszosciowi.pl. Dowiedz się, jakie są najskuteczniejsze podstawy zaskarżenia uchwał, ile średnio trwa postępowanie oraz jakie uchwały są najczęściej uchylane. Pobierz Raport o sporach wspólników

Jan Kacprzak

Michał Walczak

Już po raz czwarty publikujemy raport o sporach wspólników. Najnowsze wydanie raportu bazuje na aż tysiącu orzeczeniach sądów powszechnych.

Jakie są główne źródła konfliktów między wspólnikami?

Analiza 1.000 wyroków pokazała, że do sądów najczęściej trafiają spory wspólników związane z finansami spółki oraz konflikty pomiędzy wspólnikami a zarządem spółki. Mając to na uwadze można uznać, że kluczowe dla prowadzenia biznesu jest prawidłowe uregulowanie tych kwestii w umowie spółki i porozumieniach wspólników.

Czas trwania postępowań

Czas trwania postępowań sądowych w sprawach z zakresu sporów wspólników różni się w zależności od stopnia skomplikowania sprawy oraz konkretnego rodzaju postępowania. Co do zasady sprawy dotyczące zaskarżenia uchwał rozpoznawane są szybciej od spraw dotyczących rozwiązania spółki i wyłączenia wspólnika.

Raport o sporach wspólników – nie tylko statystyka!

IV edycja raportu o sporach wspólników zawiera również uwagi i wnioski naszych ekspertów. Nasza publikacja posłuży Państwu do zorientowania się w swojej sytuacji w spółce, zabezpieczenia się przed konfliktem lub ułożenia strategii działań, w razie pojawienia się sporu w spółce.

„Wspólnik mnie oszukuje”, „wspólnik mnie okrada” – takie stwierdzenia często padają ze strony skonfliktowanych wspólników na pierwszym spotkaniu z prawnikiem. Przeczytaj artykuł i dowiedz się jak możesz kontrolować działania swojego wspólnika, aby nie dopuścić do wyprowadzania majątku ze spółki.

Analiza umowy spółki i porozumień wspólników

Wspólnik powinien znać swoje uprawnienia oraz przysługujące mu instrumenty kontroli. Aby je poznać, wspólnik powinien przede wszystkim przeanalizować umowę spółki oraz umowy wewnątrzkorporacyjne, takie jak na przykład umowy z członkami zarządu i umowy pomiędzy wspólnikami. Istotne z punktu widzenia interesu wspólnika mniejszościowego są postanowienia dotyczące wymaganych zgód, podejmowania uchwał, limitów transakcyjnych, zasad reprezentacji i prowadzenia spraw spółki. W celu przeprowadzenia odpowiedniej oceny postanowień umowy spółki oraz umów wewnątrzkorporacyjnych najlepiej skonsultować się z ekspertem.

„Wspólnik mnie oszukuje” – kontrola dokumentów przez wspólnika mniejszościowego

Każdemu wspólnikowi spółki z o.o. co do zasady przysługuje prawo indywidualnej kontroli, które obejmuje uprawnienie do przeglądania ksiąg i dokumentów spółki, sporządzanie bilansu dla własnego użytku oraz żądania wyjaśnień od zarządu. W określonych sytuacjach zarząd ma prawo odmówić wspólnikowi wyjaśnień oraz udostępnienia do wglądu ksiąg i dokumentów spółki. Szerzej o uprawnieniu do przeglądania ksiąg i dokumentów spółki piszemy w artykule Dostęp do dokumentów spółki z o.o. – narzędzie kontroli dla mniejszościowego wspólnika.

Zaskarżanie uchwał zgromadzenia wspólników

Liczba udziałów posiadanych przez każdego ze wspólników ma przełożenie na podejmowane uchwały. Niezależnie jednak od liczby posiadanych udziałów, każdemu wspólnikowi w spółce z o.o. przysługuje prawo zaskarżenia uchwały. W sytuacji, gdy zgromadzenie wspólników podejmuje uchwały sprzeczne z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godzące w interes spółki lub mające na celu jego pokrzywdzenie, wspólnik może je zaskarżyć w drodze powództwa o uchylenie uchwały. Jeżeli natomiast uchwały zgromadzenia wspólników są sprzeczne z przepisami ustawy, wspólnik może wytoczyć powództwo o stwierdzenie ich nieważności. Więcej na ten temat można przeczytać w portalu Doradzamy.to w artykule Zaskarżenie uchwały zgromadzenia wspólników

Powództwo wspólnika o naprawienie spółce szkody

W sytuacji gdy konsekwencją działań nieuczciwego wspólnika, członka zarządu lub osoby trzeciej jest szkoda w majątku spółki z o.o., a sama spółka nie zdecyduje się na dochodzenie roszczeń odszkodowawczych w ciągu roku od ujawnienia czynu wywołującego szkodę, każdy wspólnik może wytoczyć pozew o naprawienie spółce szkody. Jest to ważny instrument dla wspólnika mniejszościowego na wypadek bierności ze strony zarządu spółki. Wspólnik występujący z powództwem o naprawienie spółce szkody jest związany trzyletnim terminem przedawnienia od dnia, w którym spółka (a nie wspólnik) dowiedziała się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (w każdym przypadku nie później jednak niż z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę).

Piotr Sójka
Martyna Kunke

W spółkach jawnych (jak również komandytowych) udział w zysku poszczególnych wspólników najczęściej określany jest poprzez wskazanie w umowie spółki procentowego udziału w zysku przysługującego poszczególnym wspólnikom (np. Jan Kowalski ma prawo do X% zysku spółki). Tak sformułowane zasady podziału zysku są jednoznaczne i nie budzą wątpliwości.

Określenie udziału w zysku uchwałą

W praktyce czasem zdarzają się jednak umowy spółek, które zawierają zapisy przewidujące, że udział wspólników w zysku spółki każdorazowo określany jest uchwałą wspólników. Bywa, że do podjęcia takiej uchwały wystarczająca jest bezwzględna większość głosów. W takich sytuacjach o udziałach w zysku wszystkich wspólników w spółce może decydować wspólnik mający niewiele ponad 50% głosów. Zapisy takie są zatem bardzo groźne dla wspólników mniejszościowych, którzy zdani są wówczas na dobrą wolę wspólnika większościowego. Oczywiście najczęściej obok umów spółek zawierane są dodatkowe porozumienia wspólników, które wprowadzają określone zasady ustalania wysokości udziałów w zysku. Takie porozumienia bywają jednak bardzo swobodnie interpretowane przez wspólników większościowych. Powstaje zatem pytanie, czy zapisy umów spółek wskazujące, że to uchwała wspólników określa ich udział w zysku spółki są w ogóle dopuszczalne?

Czy jest to dopuszczalne?

Kodeks spółek handlowych dopuszcza możliwość określenia w umowie spółki zasad podziału zysku spółki jawnej w sposób odmienny od reguł ustawowych przewidujących, że każdemu wspólnikowi przysługuje zysk w równej wysokości. Również w przypadku spółki komandytowej udział w zysku może zostać określony w sposób odbiegający od regulacji kodeksowej. Poważne wątpliwości musi budzić jednak kwestia, czy to odmienne określenie w umowie spółki zasad podziału zysku może oznaczać delegowanie takiej decyzji wspólnikom, którzy podejmować ją będą w formie uchwały. Odpowiedź pozytywna oznaczałaby tak naprawdę, że uchwała wspólników może zastępować umowę spółki w zakresie określenia zasad podziału zysku, a w konsekwencji, że w określonych sytuacjach decydować o tym będą wspólnicy większościowi.

Sądy coraz częściej przyjmują, że skoro ustawodawca w Kodeksie spółek handlowych w zakresie określania zasad podziału zysku odsyła tylko do umowy spółki, to kwestia ta powinna zostać uregulowana bezpośrednio w umowie spółki, a nie przekazana dalej – do kompetencji wspólników. W konsekwencji zapisy takie uznaje się za nieważne. Zastąpienie ich uchwałami wspólników pozostaje bowiem w sprzeczności z kodeksem, stanowiąc jednocześnie obejście przepisów przewidujących procedurę zmiany umowy spółki jawnej.

Powództwo o wypłatę zysku?

Wspólnicy mniejszościowi, których udział w zysku spółki w krzywdzący sposób został określony uchwałą wspólników powinni zatem rozważyć złożenie wobec spółki powództwa o zapłatę przypadającej im na podstawie zasad kodeksowych dywidendy, powołując się na nieważność zapisu umowy spółki dotyczącego podziału zysku.

O tym, czy możliwa jest zmiana umowy spółki jawnej krzywdząca jednego ze wspólników w zakresie zasad podziału zysku piszemy natomiast na naszym portalu Doradzamy.to w artykule Czy pozostali wspólnicy w spółce jawnej mogą wbrew mojej woli postanowić o zmniejszeniu przysługującego mi udziału w zysku?

Tomasz Rutkowski

Obecnie toczą się prace nad wprowadzeniem do KSH szeregu przepisów dotyczących tzw. prawa holdingowego. W projekcie nowelizacji przewidziano nowe uprawnienie dla mniejszościowych wspólników spółek zależnych – tzw. sell out.

Prawo holdingowe – jakich spółek dotyczy?

Dotychczas w KSH nie było przepisów, które przewidywałyby szczegółową regulację relacji w ramach holdingów (określonych w projekcie jako „grupy spółek”). O tym, czym jest grupa spółek, piszemy na naszym portalu Doradzamy.to w artykule Co to jest grupa spółek?

Celem zaproponowanych przepisów ma być usprawnienie procesu zarządzania spółkami wchodzącymi w skład grupy spółek, a także ochrona określonych podmiotów w ramach struktury, w tym ochrona wspólników mniejszościowych.

Żądanie odkupu – nowy instrument ochrony udziałowców mniejszościowych

W praktyce często zdarzają się sytuacje, w których większościowym wspólnikiem w spółce zależnej jest spółka dominująca. Wspólnicy mniejszościowi są wówczas pozbawieni decydującego wpływu na działania spółki, która często realizuje jedynie cele wyznaczane przez spółkę dominującą (nie zawsze korzystne dla spółki zależnej).

Zgodnie z projektowanymi przepisami, wspólnik mniejszościowy spółki zależnej, w której spółka dominująca posiada przynajmniej 90% udziałów lub akcji, będzie mógł żądać przymusowego odkupienia swoich udziałów lub akcji przez spółkę dominującą (tzw. sell out). Uprawnienie to wspólnik mniejszościowy będzie mógł wykonać nie częściej niż raz w roku obrotowym, nie wcześniej jednak niż w ciągu trzech miesięcy od ujawnienia w rejestrze KRS uczestnictwa w grupie spółek oraz jeżeli będzie reprezentował nie więcej niż 5% kapitału zakładowego spółki zależnej. W razie zgłoszenia żądania odkupu udziałów albo akcji spółki zależnej przez więcej niż jednego wspólnika albo akcjonariusza tej spółki, termin dokonania odkupu wspólnika powinien zostać określony przez zarząd spółki dominującej.

Istotnym novum przygotowywanej nowelizacji KSH jest rozszerzenie możliwości zastosowania mechanizmu przymusowego odkupu – przewidzianego do tej pory wyłącznie dla spółek akcyjnych – także do spółek z o.o.

Ryzyko squeeze out’u z drugiej strony

Odzwierciedleniem przysługującego wspólnikom mniejszościowym uprawnienia do żądania odkupu ich udziałów lub akcji będzie jednak uprawnienie spółki dominującej do przymusowego wykupu udziałów lub akcji wspólników mniejszościowych (tzw. squeeze out). Więcej na temat mechanizmu „wyciśnięcia” ze spółki wspólników mniejszościowych piszemy w artykule Squeeze out również w spółce z o.o.? na portalu Doradzamy.to.

Jaka spłata dla wspólnika?

Zgodnie z obecnymi założeniami, zarówno przymusowy odkup jak i sqeeze out akcji w spółce akcyjnej notowanej na rynku regulowanym będzie następował po cenie notowanej na rynku regulowanym według przeciętnego kursu z ostatnich trzech miesięcy przed powzięciem uchwały w przedmiocie wykupu. Squeeze out bądź odkup udziałów lub akcji, które nie są notowane na rynku regulowanym, będzie dokonywany po cenie ustalonej przez biegłego wybranego przez odpowiednio zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie. W sytuacji, gdy udziałowcy lub akcjonariusze nie wybiorą biegłego do wyceny udziałów lub akcji, zarząd będzie zobowiązany zwrócić się w terminie tygodnia od dnia zgromadzenia do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego celem wyceny udziałów lub akcji będących przedmiotem wykupu.

Przepisy wprowadzające zmiany obejmujące tzw. prawo holdingowe wejdą w życie! Więcej na ten temat w artykule Prawo holdingowe – wejście zmian w życie

Marcin Tomczak

07.12.2020 r.

We wrześniu w artykule „Walczymy o lepszą pozycję mniejszościowych!” informowaliśmy o konsultacjach społecznych nad projektem zmiany Kodeksu spółek handlowych prowadzonych przez Ministerstwo Aktywów Państwowych.

W ramach tych konsultacji zabraliśmy głos, proponując wprowadzenie do obecnych przepisów rozwiązania pozwalającego wspólnikom mniejszościowym na wyjście ze spółki z o.o., w sytuacji gdy ich prawa są naruszane przez pozostałych wspólników lub zarząd spółki.

Ministerstwo krótko odpowiedziało na nasze uwagi, wskazując że zostaną one szerzej rozpatrzone w ramach osobnego projektu. Szczerze liczymy na dalsze działania ustawodawcy w tej sprawie. Może to poprawić sytuację wielu wspólników mniejszościowych spółek z o.o., w których prowadzone spory powodują brak możliwości korzystania z ich podstawowych uprawnień korporacyjnych.

To nie koniec naszych działań na rzecz wspólników mniejszościowych. Z początkiem przyszłego roku podejmiemy dalsze działania w tej sprawie, o czym będziemy Państwa na bieżąco informować.

Całość zebranych uwag do projektu ustawy oraz odniesienia ustawodawcy dostępne są na stronie Rządowego Centrum Legislacji

Kacper Chachurski

Kategoria: Artykuły

Lepiej zapobiegać niż leczyć – czyli jak zabezpieczyć się przed sporem wspólników?

Jakie kwestie zabezpieczyć na wypadek sporu wspólników?

Grunt to dobrze przygotowana umowa spółki lub porozumienia wspólników

Spór w spółce Brada Pitta i Angeliny Jolie – jak zabezpieczyć się przed wejściem do spółki niechcianego wspólnika?

Brad Pitt i Angelina Jolie – wspólna spółka

Sprzedaż udziałów bez zgody wspólnika

Jak zabezpieczyć się przed podobnym sporem?

Ruszają prace nad projektem ustawy przewidującej wystąpienie wspólników mniejszościowych ze spółki z o.o.!

Kręta droga do nowelizacji KSH dotyczącej wyjścia wspólnika ze spółki z o.o.

Inicjatywa Kancelarii PragmatIQ przynosi efekt!

Czekamy na propozycję nowelizacji KSH!

Prawo holdingowe – wejście zmian w życie

Co się zmieni?

Jak zmiany wpłyną na wspólników mniejszościowych?

Raport o sporach wspólników w Dzienniku Gazecie Prawnej!

Czego dotyczą spory wspólników?

Jak orzekają sądy?

Jak zabezpieczyć się przed sporem?

Konieczne zmiany w KSH

1.000 przeanalizowanych spraw – IV wydanie raportu o sporach wspólników

Jakie są główne źródła konfliktów między wspólnikami?

Czas trwania postępowań

Raport o sporach wspólników – nie tylko statystyka!

„Wspólnik mnie oszukuje”, czyli jak kontrolować sytuację w spółce?

Analiza umowy spółki i porozumień wspólników

„Wspólnik mnie oszukuje” – kontrola dokumentów przez wspólnika mniejszościowego

Zaskarżanie uchwał zgromadzenia wspólników

Powództwo wspólnika o naprawienie spółce szkody

Czy udział w zysku wspólników spółki jawnej może być określany uchwałą wspólników?

Określenie udziału w zysku uchwałą

Czy jest to dopuszczalne?

Powództwo o wypłatę zysku?

Sell out – nowe uprawnienie wspólników mniejszościowych w prawie holdingowym

Prawo holdingowe – jakich spółek dotyczy?

Żądanie odkupu – nowy instrument ochrony udziałowców mniejszościowych

Ryzyko squeeze out’u z drugiej strony

Jaka spłata dla wspólnika?

Ministerstwo Aktywów Państwowych odpowiedziało na nasze propozycje zmian w KSH